Vandaag herdenking van de geboortedag van de befaamde bacterioloog Louis Pasteur

Terugblik naar 1822
Op 27 december, maar dan honderd negenentachtig jaar geleden werd in de Franse plaats Dole de later internationaal zo beroemde chemicus en bacterioloog Louis Pasteur geboren. Hij heeft spectaculaire ontdekkingen gedaan in zijn strijd tegen besmettingen en infecties. Zo ontwikkelde hij het proces der pasteurisatie. Tevens staat hij ervoor bekend dat hij een vaccin tegen hondsdolheid (rabies) heeft ontwikkeld.
Louis Pasteur overleed op 28 september 1895 te Saint-Cloud.
__________
Afbeelding: Louis Pasteur; detail van een foto uit 1878, genomen door de fameuze Gaspard-Félix de Tournachon (1820-1910).

Anders Celsius stelde op deze dag in 1741 zijn thermometer van 0 tot 100 graden voor

Op deze dag in het jaar 1741 heeft de Zweedse astronoom en natuurkundige Anders Celsius (1701-1744) zijn thermometerschaal voorgesteld, die wij in onze dagen nog als meest voorkomende standaard gebruiken, zowel in de huishouding als voor de temperatuur in verband met de weersomstandigheden en het meten ─ al dan niet binnen een medisch kader ─ van de lichaamstemperatuur.
De schaal liep van 0 (vriespunt) tot 100 (kookpunt).
Hoewel er wordt beweerd dat dit aanvankelijk andersom zou zijn geweest, hebben diverse kenners mij in het verleden verklaard dat dit een fabeltje zou zijn.
Tegenwoordig wordt echter meer dan eens gezegd dat zijn opvolger de zaak heeft omgedraaid. Die opvolger was Martin Stromer (1707-1770). Dit wordt wel op diverse informatiesites ondersteund, maar er blijven veel twijfels. Ook Linnaeus en nog anderen worden genoemd als degenen die de schaal zouden hebben omgedraaid.
__________
Afbeelding: Anders Celsius, geschilderd door Olof Arenius (1701-1766). De preciese datum van het tot stand komen is niet bekend, ook niet of het doek is vervaardigd tijdens Celsius' leven of zelf pas daarna. Het portret is te vinden in het astronomisch observatorium van de Universiteit van Uppsala.

Op deze dag in 1900 experimenteerde Reginald Fessenden op Cobb Island met radiosignalen

Eén der vaders van 'de radio'
Degenen, die er op de één of andere manier over werden geïnformeerd hebben het wellicht als een bijzondere kerstboodschap ondergaan: het geslaagde experiment met radiosignalen dat op 23 december 1900 door de Canadese natuurkundige en uitvinden Reginald Aubrey Fessenden (1866-1932) op Cobb Island, in de buurt van Washington DC heeft uitgevoerd. Daarmee heeft hij zich in de rij der radio-pioniers geschaard.
Schijnbare, of eventueel blijkbare, belanghebbenden kwalificeren hem als The Father of Radio Broadcasting.
Zes jaar en één dag later heeft deze zelfde Reginald, samen met zijn vrouw Helen, in Boston het eerste werkelijke radioprogramma uitzenden.

ZDF-reportage over de gevaren van de nanotechnologie ─ woensdagavond op die zender

In de reportageserie Zoom van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF, wordt op woensdag 7 december, 's avonds tussen 22:45 uur en 23:30 uur, de aflevering Unsichtbare Gefahr? uitgezonden over het hand over hand toenemende gebruik van de zogeheten nanotechnolgie. 

Van deze lepel druipt de honing
tot de laatste druppel af; dat is 
het lotus-effect, bereikt door het
gebruik van nanodeeltjes.
Foto: ZDF.

Voor- en tegenstanders ─ al zijn er nauwelijks mensen die enig inzicht hebben in deze technologie ─ hebben zonder enige twijfel voorwerpen in huis die met deze vorm van wetenschap in aanraking zijn gekomen, doordat de producenten de technologie in kwestie bewust hebben ingezet. Niet alleen apparaten, zoals mobiele telefoons en toetsenborden, hebben een zogenoemde coating, bestaande uit nanodeeltjes, maar dat geldt eveneens voor babyflesjes en kledingstukken. Die nanodeeltjes zijn zo miniem dat we ze niet zien, maar ze wel kunnen inademen, waardoor ze in onze bloedsomloop binnendringen. Inmiddels is door onderzoek komen vast te staan dat er nanomaterialen bestaan die kankerverwekkend zijn. In deze reportage van het ZDF wordt nagegaan welke risico's er precies aan het gebruik van deze technologie kleven en hoe groot die risico's exact zijn. Voor al degenen die de gegevens, welke in zo'n film aan de orde komen, 'te snel gaan', zij hier verwezen naar meer informatie. 

Documentaire over de schoonheid van onze zeeën en de gevaren waaraan zij blootstaan

Arte-televisie laat op vrijdag 2 december ─ tussen 21:40 uur en 22:20 uur ─ de documentaire Unsere Meere ─ schön und gefährdet ─ zien over wetenschappelijk onderzoek dat wereldwijd wordt verricht op zee. daarbij wordt niet nog eens duidelijk hoe enorm de talrijke aspecten van schoonheid van onze wereldzeeën zijn, maar eveneens aan welke dreigingen deze watermassa's blootstaan.

Foto: BBC/Piers Leigh. (Arte France).

Op basis van resultaten van het internationale programma Census of Marine Life ─ waaraan meer dan tweeduizend wetenschappers uit negentig landen deelnemen en de veelzijdigheid van soorten dieren op de zeebodem onderzoeken ─ roept deze documentaire op tot meer verantwoordelijkheidsbesef in de omgang met onze wereldzeeën. De wereldwijd bekende Brit David Attenborough laat zijn stem in die context ook horen.
Er worden verbijsterende cijfers en bijbehorende gegevens genoemd in de film.
Deze Britse documentaire uit 2010 van Peter Oxley is een bijdrage van Arte France. De film wordt uitgezonden in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9. 
Herhalingen op zaterdag 3 december om 10:00 uur, en dan nog eens op zaterdag 17 december, om 05:00 uur in de ochtend.

IKON-Doc-aflevering van deze week over hiv-besmetting in het huidige Rusland

In Rusland groeit de laatste tijd de hiv-besmetting het snel van de hele wereld. Op dit moment zijn meer dan een miljoen mensen hiv-positief, de meesten van hen zijn jonger dan vijfendertig jaar. Er zijn bij lange na niet voldoende medicijnen beschikbaar om die ziekte ook maar enigszins adequaat te kunnen indammen. En ─ wie zal het verbazen, in aanmerking nemende de fascistoïde mentaliteit in regeringskringen van Rusland ─ de overheid doet daar helemaal niet aan voorlichting. Veel erger nog: besmette druggebruikers worden gecriminialiseerd

De Russische Sasja, protagoniste in de IKON-Doc-
aflevering van Jan Jaap Kuiper over hiv in Rusland.

Filmer Jan Jaap Kuiper volgt een zwangere vrouw genaamd Sasja, die hiv-positief is, niet alleen tijdens die zwangerschap maar ook nog na de geboorte van haar kind, dat ze moet verzorgen en tegelijkertijd, samen met lotgenoten, wil vechten voor een beter leven.
Deze film wordt op maandag 28 november als IKON-Doku via Nederland 2 uitgezonden, tussen 22:55 uur en 23:55 uur.
Herhalingen zijn nog deze week te zien op het digitale dag-en-nacht tv-kanaal Holland Doc 24: eerst op dinsdag 29 november, tussen 20:08 uur en 21:00 uur, en tevens op donderdag 1 december, tussen 18:16 uur en 19:08 uur.
Voor eventuele extra herhalingen, overdag en in de nachtelijke uren, zij hier verwezen naar de Programmagegevens van de digitale zender in kwestie.

Herhaling van documentaire over het hart van de Sahara, tweemaal via Arte-tv

Arte vertoont op vrijdag 18 november, tussen 18:15 uur en 19:00 uur, de documentaire uit 2008 van Sylvia Strasser Im Herzen der Sahara ─ Anatomie einer Wüste,
Daarbij gaat het om dezelfde docu, die we op deze site hebben aangekondigd als Das Herz der Sahara, in ons artikel van 12 januari 2009. Die bijdrage wordt veelvuldig geconsulteerd, zo wijzen cijfers in de Statistieken van ons weblog uit. Vandaar ook dat we u hier naar dat artikel verwijzen.
Een herhaling van deze documentaire in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, wordt gepresenteerd in de ochtend op vrijdag 25 november, vanaf 09:15 uur.

Allergie voor cashewnoten nader onderzocht door wetenschappers van drie universiteiten

Cashewplant en cashewappel,
getekend door Köhler 1887.

Conglomeraat van overgevoeligheden
Zolang ik leef, heb ik ernstige problemen met diverse voedingsmiddelen, simpelweg op basis van een allergie. Daaronder vallen cashewnoten: binnen een half uur na het consumeren van een handjevol cashewnoten kreeg ik, tot decennia geleden, symptomen, die je zou kunnen omschrijven als rhinitis vasomotorica, sinusitis frontalis etc. Kennissen beweren al decennia dat ik maar net moet doen of ik niet allergisch ben, dan gaat het vanzelf over, want het is alleen de angst voor allergie die een mens allergisch maakt.
Stelt u zich eens voor dat dit mogelijk zou zijn. Opvallend is dat de twee sterkste voorvechters die ik ken en die de bovenomschreven theorie talloze malen op mij hebben losgelaten, nog tijdens dezelfde discussie plotseling laten vallen dat een vriendin heel erg allergisch is voor Indiase slippers, respectievelijk dat een relatie heel erg veel te lijden heeft onder een complexe voedselallergie. De conclusies die men daaruit kan trekken, laat ik graag aan de lezers van deze regels over.
Eén van mijn relaties ging zo ver om mij te sommeren het werk als criticus neer te leggen en mijn energie te wijden aan de uitvinding van een middel tegen al die vormen van allergie, opdat al die wetenschappers op hun neus zouden kijken. Ook die mededelingen kunnen, net als opgemelde, zelfs niet met homoepatische middelen met succes worden behandeld.
Daarvoor dienen langdurig en intensief geschoolde psychiaters te worden geconsulteerd.

Geroosterde cashewnoten.

Lange tijd verwaarloosd
Allergieën zijn verschijnselen, die lange tijd, niet in de laatste plaats binnen de medische wereld, werden verwaarloosd, en het pijnlijke geraaskal dat zelfs artsen ten beste hebben gegeven over diverse vormen astma ─ "allemaal psychisch" ─ had moeten leiden tot het sluiten van de praktijk van zulke liederlijke lieden.
Sedert geruime tijd komen we het begrip pinda-allergie tegen, en in verband daarmede wordt terecht gewaarschuwd in verband met het gebruik van de alom geliefde pindakaas. Nu worden er uitspraken gedaan ─ en vast niet zonder reden ─ dat een cashewnoten-allergie nog aardig wat erger is. Daarom doen onderzoekers van het UMCG, samen met collega's van de Erasmus Universiteit en de Universiteit van Wageningen, nader onderzoek.
Bovendien is in het vooruitzicht gesteld dat de klassieke allergie-onderzoeken ─ het wachten totdat de huid bepaalde reacties gaat vertonen ─ wellicht achterwege gelaten kunnen worden doordat men zich kan beperken tot onderzoek in een reageerbuisje.
Zelf heb ik dergelijke onderzoeken in de jaren tachtig van de vorige eeuw consequent geweigerd, en als reactie zei de specialist: "We kunnen nu al heel veel in het bloed zien." Mijn eigen mededelingen omtrent het vele waarop ik allergisch of intolerant heb gereageerd bleken te worden bevestigd.

Onderzoek naar vrouwelijk orgasme in NTR/VPRO-'Labyrint' op maandag 7 november

Jim Pfaus van de Concordia
University, British Columbia,
Canada, onderzoekt het orgasme
bij de vrouw. Resultaten in NTR/
VPRO's programma Labyrint.

De Canadese neurowetenschapper Jim Pfaus ─ van de Canadese Concordia University) beweert dat de bij een relatie betrokken vrouw ─ evenals haar seksegenoten ─ evenveel zin hebben in geslachtsgemeenschap als mannen. Blijkt dat ze niet wil(len), dan moet de oorzaak daarvoor worden gezocht bij de man. Dat lijkt een tamelijk gemakkelijke conclusie, die dan eerst maar eens nader moet worden onderzocht.
In de programmareeks Labyrint van de NTR/VPRO ─ te zien op tv en te beluisteren via de radio ─ waarvan op maandag 7 november een nieuwe aflevering zal worden uitgezonden via Nederland 2, tussen 20:55 uur en 22:00 uur, wordt ─ onder de titel Masturberen voor de wetenschap ─ nader ingegaan op de door Jim Pfaus aangehaalde thematiek. Als je de titel over zelfbevrediging bij de vrouw leest, denk je toch niet in eerste instantie aan het orgasme bij de vrouw in combinatie met een man.
Het orgasme van de vrouw is een thema dat een eeuw geleden ook al werd bestudeerd door onder anderen de vader van de psychoanalyse, Sigmund Freud (1856-1939), die na intensieve bestudering tot conclusies is gekomen met betrekking tot het vaginaal en clitoraal orgasme van de vrouw, welke al geruime tijd niet meer houdbaar zijn. Maar . . . zou de man langer hebben geleefd, dan zou hij het thema wel aan nadere beschouwing hebben onderworpen. Na zijn eerste Driftleer zijn er immers ook nog twee gekomen met aangepaste inzichten.
Laten we eerst maar eens horen en zien wat die Canadees aan bevrijdende elementen heeft gevonden, welke de moeite waard zijn om met ons, geïnteresseerden in het thema, te delen.
Wellicht dat Jim Pfaus in een vervolgonderzoek eens bekijkt hoe het komt dat mannen, die in principe even vaak gemeenschap wensen als vrouwen ─ en misschien zijdelings meteen even hoe dat zit in man/man en vrouw/vrouw-relaties ─, in bepaalde constellaties evenmin willen. Dan komt hij, als hij zijn werk goed doet, tot de conclusie dat dat dan eveneens aan de partner, meestentijds van de vrouwelijke kunne, ligt.

Groninger studenten hebben een bacterie ontwikkeld die in staat is te tellen

Vandaag is bekend geworden dat een groep studenten van de Rijksuniversiteit Groningen een bacterie heeft ontwikkeld, die kan tellen.
Daarmee heeft dit team de finale bereikt van de International Genetically Engineered Machine Competition. Daaraan hebben groeperingen van over de gehele wereld meegedaan.
Al die teams proberen om, met behulp van de nieuwste technieken, een soort biologische machine te construeren.
De groep van de RuG is het enige Nederlandse team dat in november zal afreizen voor deelname aan de finale die te Boston in de VS wordt gehouden in het Massachussetts Institute of Technology.

24 oktober is de geboortedag, in 1632, van de wetenschapper Anthonie van Leeuwenhoek

De microscopen van Anthonie van Leeuwenhoek.

Op deze dag, 24 oktober, bijna vier eeuwen geleden ─ om precies te zijn in 1632 ─ werd de Nederlandse geleerde, wiens personlijkheid tot op de huidige dag te vinden is als de naam van een befaamde kliniek te Amsterdam, en die veelal opduikt als straatnaam, verspreid over ons land.
De man heeft gezorgd voor een reeks van mijlpalen in de wetenschapsgeschiedenis. Zo geldt hij als de uitvinder van de microscoop, waarvan hij er zelf zo'n vijfhonderd heeft gebouwd. Tevens wordt de man gezien als de vader van de microbiologie. Hij was de eerste die minieme fenomenen als haarvaten, bacteriën en spermatozoïden heeft kunnen ontwaren.
Deze zoon van een mandenmaker is maar liefst negentig jaar geworden, hetgeen voor iemand die in de zeventiende en achttiende eeuw heeft geleefd, als uitzonderlijkheid kan worden beschouwd.
Een replica van een Van Leeuwenhoek-microscoop staat afgebeeld in een korte bijdrage van heden op onze moedersite Cultuurtempel.

Arte-tv zendt op dinsdag 18 oktober een thema-avond over genetica uit

Onder de titel Die Menschheit ─ eine große Familie presenteert Arte-televisie op dinsdag 18 oktober 's avonds vanaf 20:14 uur een thema-avond over genetica. Het geheel bestaat uit twee onderdelen.
Om 20:15 uur start de documentaire Eine Frage der Gene, over de genetische verwantschap die bestaat tussen alle mensen ter wereld. Wat dit onderdeel van de wetenschap heeft ontdekt, is dat het DNA van twee willekeurig uitgekozen mensen slechts 0,1 procent verschilt.
Om 21:30 uur volgt nog een half uur met een discussieprogramma naar aanleiding van het thema in kwestie, onder de gebruikelijke titel waarmee de meeste thema-avonden aflsuiten: Die Debatte.
Zoals gebruikelijk wordt ook deze thema-avond niet herhaald.

Arte-tv presenteert een portret van Nobelprijswinnares Marie Curie

Dit jaar is het, alweer, een eeuw gekeden dat de natuurkundige en scheikundige van Pools-Franse afkomst Marie Curie (1867-1934) werd onderscheiden met de Nobelprijs voor Chemie.
Arte-tv presenteert op zaterdag 15 oktober, tussen 20:15 uur en 21:10 uur, een portret van deze bijzondere vrouw.

Het betreft een Franse documentaire uit 2011 van Michel Vuillermet, gerealiseerd voor Arte France, op het beeldformaat 16:9 en in HD-kwaliteit.

Deze film zal vooralsnog tweemaal worden herhaald: de eerste keer op zondag 16 oktober, 's middags vanaf 14:40 uur, en dan nog eens op woensdag 2 november, in de ochtend vanaf 10:00 uur.

Twee documentaires over elektriciteit direct achtereen op BBC Four

Jim Al-Khalili

Geschiedenis elektriciteit
De Britse televisiezender BBC4 presenteert op donderdag 13 oktober twee documentaires, die beide onderdeel vormen van een, onderling verschillende reeks.
Om 22:00 uur onze tijd start genoemde zender de aflevering The age of invention van de reeks Shock and awe: The story of electricity. De presentatie wordt verzorgd door de Britse fysicus professor Jim Al-Khalili.

Brits elektriciteitsnet
Een uur later begint nog een documentaire die binnen deze discipline valt: deze duurt tot middernacht: Switching on luidt de titel; deze is onderdeel van een reeks over de geschiedenis van het Britse elektriciteitsnet. De documentaire maakt onderdeel uit van de serie The secret life of the national grid.
__________
Beide documentaires krijgen een vervolg op donderdag 20 oktober, op dezelfde zender en elk op hetzelfde tijdstip. Eerstgenoemde docu wordt gevolgd door Revelations, tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd, en in aansluiting daarop volgt het derde deel van de geschiedenis van het nationale Britse elektriciteitsnet, Pulling the plug, tussen 23:00 uur en middernacht.

Driedelige documentaire over bionica op Arte-tv; te zien op drie avonden achtereen

Die Magie der Bewegung luidt de titel van de eerste aflevering van de driedelige documentaireserie Das Genie der Natur die op maandag 10 oktober om 19:30 uur start. [1]
Het thema van de serie is bionica, dat wil zeggen: het onderzoek naar en het uitpluizen van systemen in de natuur, in de hoop en/of met de verwachting, deze in de technologie te (kunnen) toepassen.
Net als het eerste onderdeel op maandagavond, duurt ook de tweede aflevering, Material ist alles, goed veertig minuten.
Die aflevering wordt op dinsdag 11 oktober, eveneens tussen 19:30 uur en 20:14 uur uitgezonden. [2]
Dat geldt tevens voor de laatste van de drie onderdelen van deze documentairereeks die in 2006 in Oostenrijk werd gerealiseerd door Alfred Vendl en Steve Nicholls, welke thans als bijdrage van Arte France en de ORF aan Arte-tv ter beschikking wordt gesteld. Het geheel wordt vertoond op het beeldformaat 16:9, en is voorzien van stereofonisch geluid. Deze aflevering is te zien op genoemde zender, op de avond van woendag 12 oktober: Energie ist der Schlüssel. [3]
__________
[1] Een herhaling van het eerste deel is te zien op maandag 17 oktober, 's middags vanaf 14:00 uur.
[2] Arte-tv zendt de herhaling van deze aflevering uit op dinsdag 18 oktober, vanaf 14:00 uur in de namiddag.
[3] Deze aflevering zal worden herhaald, op dezelfde zender, op woensdag 19 oktober, eveneens vanaf 14:00 uur.

__________ 
Afbeelding: Leonardo da Vinci's tekening met het ontwerp voor een vliegtuig is een goed voorbeeld van bionica. 

Labyrinth: de wetenschap vraagt: Wanneer is er een griepvaccin beschikbaar?

Griepvirus.

In het op deze site onlangs reeds genoemde wetenschappelijke programma Labyrinth, waarvan de NTR, in samenwerking met de VPRO, opnieuw een aflevering uitzendt op woensdag 28 september, tussen 20:50 uur en 21:25 uur, is het thema een verschijnsel dat jaarlijks in de herfst (als de R in de maand komt) ─ zij het niet altijd in exact dezelfde vorm ─ weer opduikt: Een gevecht tegen griep.
Volgens de kenners van het verschijnsel is het de komende maanden weer zover dat zo'n drie miljoen mensen een griepprik gaan halen. Dat feit is voor de makers van Labyrinth aanleiding om zich te verdiepen in het griepvirus.
De meest interessante vraag in deze context is: hoe is het mogelijk dat het virus er, jaar in, jaar uit, in slaagt om de wetenschap vóór te blijven.
Direct in aansluiting daarop dient de vraag zich aan: "Wat kunnen we leren van de vijftig miljoen doden die het gevolg waren van de Spaanse griep in 1918?
De derde vraag, die velen bezighoudt, is: Komt er op korte termijn een griepvaccin beschikbaar?
Ook deze aflevering wordt gepresenteerd door Eric Arends.

Een herhaling zal worden uitgezonden door het digitale themakanaal Holland Doc 24, op dinsdag 4 oktober, 's avonds tussen 19:37 uur en 20:08 uur.
Eventuele extra herhalingen op dat kanaal, overdag en in de nachtelijke uren, kunt u vinden in de programmagegevens op de website van die zender.

Wetenschappers verwachten een nieuwe zonnestorm op aarde

Het populair-wetenschappelijke televisieprogramma Labyrinth dat door de NTR in samenwerking met de VPRO wordt uitgezonden, werpt ook in de aflevering van woensdag 21 september weer vragen op die door andere, gelijksoortige, programma's worden genegeerd. Nieuwe, respectievelijk, gewijzigde, inzichten bieden meestal wel stof tot nadenken.
In 1859 is voor het eerst geregistreerd komen vast te staan dat een zonnestorm ─ simpelweg een verhevigde vorm van zonnewind ─ op aarde enorme gevolgen, onder meer dodelijke, kan veroorzaken.
In dat jaar is het gebeurd dat mensen zijn geëlektrocuteerd, die op dat moment aan het werk waren met het telegraaf-systeem. Dat was het directe gevolg van de botsing van die zonnestorm met het aardmagnetisch veld.
De verwachting van wetenschappers is dat de komende tijd opnieuw een zonnestorm van deze omvang de aarde zal bereiken, maar het is ─ althans op dit moment ─ nog niet mogelijk te voorspellen wanneer dat zal gebeuren. In verband met berichtgeving omtrent de NASA is het jaartal 2012 genoemd.
Deze uitzending is op genoemde dag te zien via Nederland 2, tussen 20:50 uur en 21:25 uur, gepresenteerd door Eric Arends.

Oculanistiek: Tweehonderd jaar geleden werd Ludwig Müller-Uri geboren

Ludwig Müller-Uri combineerde
glasblazerskunst en wetenschap.

Niet zo heel veel lezers van deze site zal de naam Ludwig Müller-Uri een begrip zijn. Toch wordt hij, zij het kort, herdacht op zondag 4 september, in het radioprogramma ZeitZeichen van de Duitse regionale zender WDR3. In de aflevering van die dag ─ Stichtag heute ─ wordt aandacht besteed aan het feit dat deze glasblazer op 4 september 1811 werd geboren. Van lieverlee ging hij nadenken over andere, nieuwe, aspecten van deze glasblazerskunst.
Eerst experimenteerde Müller-Uri met ogen voor poppen en opgezette dieren. In 1832 werd hiermee de aandacht van de Würzburger oogarts professor Heinrich Adelmann (1807-1884) getrokken, die zich nog in hetzelfde jaar met de bijzondere glasblazer in verbinding heeft gesteld.

Twee glazen ogen, een rechter en een linker, uit de werkplaats van
 Ludwig Müller-Uri. Diens naam staat in het deksel van dit foedraal.

Zo is Ludwig Müller-Uri terechtgekomen bij het kunstoog voor de mens, een niet te verwaarlozen onderdeel van de oogprothetiek binnen het kader van de (eerst alleen Duitse) oculanistiek in de negentiende eeuw. Het moet de levenskwaliteit van de patiënten in kwestie ─ die een oog moesten missen en daarvoor in de plaats een hulpstuk wensten ─ een enorme verbetering van de levenskwaliteit hebben betekend.
Ludwig Müller-Uri overleed op 7 november 1888.

Wel degelijk in beweging! ─ Revolutionaire denkers over onze planeet

De Deense geleerde Tycho Brahe.

Arte-televisie heeft op zaterdag 3 september ─ tussen 21:05 uur en 22:00 uur ─ de Deense documentaire Und sie bewegt sich doch, uit 2008, van Lars Becker-Larsen op het programma staan: over revolutionaire denkers, die zich diepgaand hebben beziggehouden omtrent vraagstukken met betrekking tot de hemel en de aarde, hetgeen heeft geleid tot onder meer de bewering dat de aarde niet het middelpunt van het uitspansel is, maar dat onze planeet in beweging is.
De door hen geventileerde beweringen hebber ertoe geleid dat ze uit de kerkelijke gemeenschap werden gezet en er in geen enkel opzicht meer deel van mochten uitmaken.

Het gaat daarbij om de volgende grootheden uit ons verleden:
De Duitser Niklas Koprnigk, beter bekend als Copernicus (1473-1543)
De Deen Tycho Brahe (1546-1601)
De Italiaan Galileo Galilei (1564-1642)
De Duitser Johannes Keppler (1571-1630)
De Engelsman Isaac Newton (1643-1727)

Het geheim van de wolken ─ een controverse in verband met opwarming van de aarde

Blauwe regenwolk.

Een groep wetenschappers, die zich heeft geschaard rondom de Deense natuurkundige Henrik Sevensmark, ziet als oorzaak voor de opwarming van de aarde, hetwelk als heet hangijzer ─ na zijn schaduwen reeds te hebben vooruitgeworpen boven ons blijft hangen als een Zwaard van Damocles ─ niet CO2 en de uitstoot daarvan wereldwijd, maar de invloed van waterdanp en wolken in de atmosfeer. En precies dat is bij klimaat-wetenschappers een zeer omstreden 'inzicht'. Niemand twijfelt meer aan de, al dan niet geleidelijke, opwarming van de aarde, maar over de oorza(a)k(en) lopen de meningen zeer uiteen.
De Deense documentaire Das Geheimnis der Wolken uit 2007, gerealiseerd door Lars Oxfeldt Mortensen, wordt als bijdrage van Arte France in het programma van Arte-tv opgenomen voor uitzending op de avond van vrijdag 5 augustus, tussen 21:45 uur en 22:40 uur.
Een herhaling van deze film, met stereofonisch geluid, op het beeldformaat 16:9, kan de belangstellende bekijken op zaterdag 6 augustus, vanaf 10:00 uur in de ochtend.

Labyrinth: De kracht van het licht populair-wetenschappelijk verklaard

Het NTR/VPRO-programma Labyrinth ─ met populair-wetenschappelijke thema's op het terrein van zowel de alfa-, alsook de beta- en gammawetenschappen ─ biedt op donderdag 14 juli, als laatste onderdeel van het uitzendschema van die dag via de televisiezender Nederland 2, in de nieuwste aflevering, enkele aspecten van veranderende inzichten, welke nieuwe vragen opwerpen en, mede daardoor, stof tot nadenken biedt.

Spectrum van het zichtbare licht

Deze keer gaat de aflevering van Labyrinth over De kracht van het licht. De presentatie wordt gedaan door Eric Arends.

Met uitsterven bedreigd: het mannetjesdier ─ Reportage, viermaal te zien op Arte-tv

Explosieve toename
Arte-televisie heeft op vrijdag 8 juli, tussen 21:45 uur en 22:40 uur, een reportage in de aanbieding over de explosieve toename van aangeboren afwijkingen van de mannelijke genitaliën: zowel bij mensen, alsook bij dieren. Daarnaast is vastgesteld dat gedurende de laatste halve eeuw het aantal gevallen van teelbalkanker eveneens zeer sterk is gestegen.
De prangende vraag die daaraan onverbrekelijk is verbonden, luidt: ligt de oorzaak daarvoor in het gebruik van chemicaliën, zoals pesticiden, die in de voedselketen zijn terechtgekomen en vervolgens hun destructieve invloeden hebben kunnen ontplooien?
De reportage is een bijdrage van Arte France, gemaakt in 2005 door Sylvie Gilman en Thierry de Lestrade.

Vier uitzendingen
Na de uitzending op vrijdag 8 juli zal Arte-televisie deze reportage, opgenomen in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9, nog driemaal worden voorgesteld:
zaterdag 9 juli, 's ochtends vanaf 10:00 uur
donderdag 14 juli vanaf 03:50 uur in de nacht op vrijdag 15 juli
maandag 25 juli 02:40 in de nacht op dinsdag 26 juli

Terugkijken op de universele geleerde Georg WIlhelm Leibnitz, in ZeitZeichen, WDR3

Driehonderd en vijfenzestig jaar geleden is het ─ morgen op de dag af ─ dat de universele geleerde Goerg Wilhelm Leibnitz in Leipzig werd geboren; hij overleed op 14 november 1716 te Hannover.

Het programma ZeitZeichen van de regionale Duitse radiozender WDR3 besteedt op vrijdag 1 juli de aflevering Stichtag heute aan de geboorte van deze man.

 De uitzending is tussen 17:45 uur en 18:00 uur.
__________
Afbeelding: Georg Wilhelm Leibnitz, ca. 1700 geschilderd door Bernhard Christoph Francke (overleden 1729). Het doek bevindt zich in het Herzog-Anton-Ulrich-Musuem te Braunschweig.

Arte-tv presenteert vrijdagavond, eenmalig, een documentaire over het fenomeen wolken

Wolken boven een Australisch landschap

Arte-televisie zendt op vrijdag 24 juni, tussen 21:40 uur en 22:20 uur, een documentaire uit over wetenschappelijk onderzoek naar het verschijnsel wolken: Die rätselhafte Welt der Wolken. Dat dit natuurfenomeen de fantasie prikkelt, moge onder meer blijken uit de titel van een Franse roman De wonderlijke wolken (Les merveilleux nuages) van Françoise Sagan (1935-2004).
De film is een bijdrage uit 2010 van Udo Vieth, gemaakt in opdracht van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF.
In tegenstelling met de meeste van dergelijke bijdragen, wordt deze documentaire ─ uit te zenden op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch geluid ─ slechts éénmaal vertoond.

Drie keer over het toenmalige Hersenonderzoek van professor Dick Swaab

Het digitale themakanaal Geschiedenis 24 herhaalt deze week driemaal een aflevering van Avro's Televizier uit 1989, over Professor Dick Swaab (geboren 1944), die in dat jaar, na vermeend intensief onderzoek een studie heeft gepubliceerd waarin hij 'aantoont' dat homoseksualiteit bij mannen in het brein zichtbaar zou zijn. Professor Swaab is hoogleraar in de neurobiologie aan de Universiteit van Amsterdam en tot 2006 directeur van het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek van de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen.
Dat daarop, vanwege de nog heersende, ietwat verlichte tijden, flink wat kritiek kwam ─ overigens niet alleen maar uit de hoek der homoksesuelen ─, zal niemand verbazen.
De aflevering van Televizier ─ Kritiek op hersenonderzoek professor Swaab ─ die maar goed tien minuten duurt, wordt dezer dagen uitgezonden op:
zondag 5 juni, tussen 22:11 uur en 22:23 uur
maandag 6 juni, tussen 23:15 uur en 23:26 uur
vrijdag 10 juni, tussen 22:11 uur en 22:23 uur 

Moleculen komen tot leven in de Nacht van Kunst en Wetenschap in Groningen

Godshuis der Wetenschap: Der Aa-kerk
In De Nacht van Kunst en Wetenschap, die in Groningen op zaterdag 4 juni 's avonds om 20:00 uur begint en overgaat in de nacht op zondag 5 juni, zal de Der Aa-kerk in het stadshart van Groningen fungeren als Kerk der Wetenschap.
Op dinsdag 31 mei hebben de Plus-leerlingen van het Wesse Gansfort College in de stad Groningen hun molecuulkunst gepresenteerd aan Science LinX voor een expositie in bovengenoemd kerkgebouiw, als onderdeel van Molecular City.

Science LinX
De Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen beschikt over een zogeheten science center dat de naam Science LinX draagt. De daaraan verbonden mensen die zich actief bezighouden met de Nacht van Kunst en Wetenschap, zullen de Der Aa-kerk tijdens die nacht in molecualire sferen hullen. Om dat te kunnen realiseren, heeft men tevens een beroep gedaan op VWO-leerlingen. Om te assisteren bij de inrichting van de kerk voor dat spectaculaire gebeuren. De leerlingen in kwestie hebben de twintig moleculen van Molecular City op een eigengereide wijze vormgegeven. Het molecull van Bombykol ─ een feromoon ─ is weergegeven met bloemen en bijtjes.

Molecular City
Speciaal voor de Nacht van Kunst en Wetenschap is een smartphone applicatie ontwikkeld die de naam Molecular City heeft gekregen. Daarmee valt de chemie van het dagelijks leven te ontdekken: dat kan door in de binnenstad van Groningen te zoeken naar twintig moleculen.
Op diverse locaties in de stad zijn Augmented Reality-markers te vinden, die alledaagse moleculen onthullen, variërend van koffie tot knoflook. Die zoektocht naar chemie kan worden gestart met de hiernaast afgebeelde marker. De moleculen in kwestie kan men in Groningen vinden tot en met 4 juni. Markers hangen op de route van De Nacht van Kunst en Wetenschap; de hoogste dichtheid ligt op de looproute tussen het Centraal Station, via de Folkingestraat naar de Der Aa-kerk.

Dodelijk DNA
Het laatste molecuul van de Molecular City-speurtocht is in de Der Aa-kerk te vinden. Daar zal een molecuul van zesentwintig meter hoogte worden gebouwd. Daarvoor zal gebruik worden gemaakt van de lasersnijder van het Groningse FabLab, die de moleculaire bouwstenen ter plaatse zal maken. Er zal worden gebouwd aan een bijzonder gen: Phospholambam. Onderzoek dat door de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum werd verricht, heeft aangetoond dat een mutatie in dit gen verantwoordelijk is voor hartfalen.
Dat gen bestaat uit honderdvijftig basenparen, en die moeten om 01:15 uur in de nacht op zondag het Oog van God, bovenin het schip van de kerk, bereiken.

Bijna Dood Ervaring
Na dat alles volgt de spectaculaire finale. Niet alleen zal er nog worden gebouwd aan het dodelijke DNA-molecuul, de bezoekers kunnen zelfs een bijna dood-ervaring (BDE) opdoen.
Waarmee tevens gezegd wil zijn dat chemie kan worden beleefd door deze zelf te realiseren.
Op 4 juni, in de bewuste Nacht, bestaat daartoe ruimschoots de gelegenheid.

Voor meer informatie over dit Grote Gebeuren in de stad van Belcampo, kunt u terecht op
op de speciale molecualire website, alsmede op de site van de Nacht als geheel.
Meer over de Kunsten tijdens deze Nacht en enige algemene info is te lezen in een artikel op onze moedersite Cultuurtempel.

Wetenschappers kunnen angst met therapie manipuleren

Kan er met de juiste manipulatie een eind worden gemaakt aan het bestaan van heel directe, persoonlijke angst(en)? Dat is het thema van een documentaire die door Arte-televisie zal worden uitgezonden: Das Ende der Angst ─ Wie Wissenschaftler unsere Erinnerungen manipulieren. Het is een Duitse documentaire uit 2010 die Sonja Hachenberger voor het tweede publieke net ZDF heeft gemaakt.
Dit in verband met onder meer de spectaculaire toename van het aantal soldaten met oorlogstrauma's. In die film komen de mogelijkheden aan bod waarover wetenschappers thans beschikken, en welke zijn gevonden tijdens onderzoeken naar therapieën die ertoe moeten leiden dat de menselijke herinneringen worden gewijzigd en eventueel zelfs volkomen worden gewist.
De film wordt de komende week driemaal uitgezonden. De eerste keer op vrijdag 27 mei, tussen 21:45 uur en 22:35 uur. Herhaling op zaterdag 4 juni om 09:55 uur en de tweede keer op donderdag 9 juni, vanaf 16:00 uur in de middag.

De consument kan nu bijna alles zelf maken, dankzij de driedimensionale printer

Hier ziet u een voorwerp dat is vervaardigd met
behulp van een driedimensionale printer.

Van het wetenschappelijke programma Labyrinth ─ een coproductie van de NTR en de VPRO ─ wordt op donderdag 12 mei, via Nederland 2, een nieuwe aflevering uitgezonden, met de titel Alles is maakbaar, te beginnen om 23:50 uur, en durend tot in de nacht op vrijdag 13 mei om ongeveer 00:24 uur.
Dat heeft, naar verwachting vèrstrekkende, gevolgen voor de wijze waarop onze economie is georganiseerd, althans dat is een reële optie. Immers, als men inderdaad in staat wordt gesteld één en ander zelf te vervaardigen, zal dat er waarschijnlijk op uitdraaien dat niet meer de fabrikanten, en/of andere producenten, nog bepalen wat de consument nodig heeft, maar doen ze dat wel zelf. 
Het proces van het driedimensionaal printen stamt uit het jaar 2000.

Driedelige reportageserie over de geboorte van de wetenschap Chemie via Arte-tv

Jim Al-Khalili onderzoekt het
ontstaan van de chemie. De foto 
is van de BBC, gemaakt door
Samatha Lewis.

Arte-televisie start op vrijdag 6 mei een driedelige reportageserie, Faszination Chemie, over die genoemde wetenschap. De eerste aflevering wordt uitgezonden op bovenvermelde datum, tussen 21:50 uur en 22:40 uur.  Deze reeks werd gerealiseerd in 2010 door John Stephens voor BBC Television, en is een bijdrage van Arte France. Het geheel wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch geluid.
Hoewel er tientallen elementen bestaan ─ in totaal zijn het er ─ kende men tot in de negentiende eeuw slechts vier: aarde, vuur, lucht en water. Dat het er uiteindelijk meer zijn geworden die bekend werden en een benaming kregen, ligt aan onder meer de twijfel die laat-middeleeuwse alchimisten kregen over die bekende elementen, tijdens hun onderzoekingen naar een levenselixer.
John Al-Khalili neemt de kijker mee op zijn tocht in drie afleveringen, waarbij de eerste uitgaat van de kennis en het verlangen meer te ontdekken, met alle gevolgen welke zijn voortgekomen uit de nieuwsgierigheid van deze primitieve chemici. 
Deze aflevering zal worden herhaald op zaterdag 14 mei, 's ochtends vanaf 09:55 uur.

Gezegdes over dieren: ontstaan en betekenis in ZDF's Abenteuer Wissen

Dinsdag 3 mei wordt een nieuwe aflevering van het ZDF-programma Abenteuer Wissen uitgezonden, tussen 23:00 uur en 23:30 uur. Het gaat hier om een reeks wetenschappelijke documentaires, veelal gepresenteerd door Harakd Lesch. Dat laatste verschijnsel is dermate irritant dat het nauwelijks te dragen is langer dan zeven seconden naar die man te luisteren. Voor een groot deel van de tijd kan men in principe nog de andere kant opkijken, maar om iets van de informatie op te steken, moet men er naar luisteren, en dat is wat veel gevraagd. 

Enkele dieren met verstandige eigenschappen bijeen.
Afbeeldingop de achterzijde van het stofomslag van de
verzameling Fabels, welke bekend zijn geworden als
 Warande der Dieren van Aesopus.

Er zullen echter zeker mensen te vinden zijn, die de man geweldig leuk vinden en dat zij hun gegund, doch dat alles zal zeker niet opwegen tegen de wijze waarop meneer Lesch zichzelf leuk vindt, en precies dat is de hoge drempel voor anderen, die niet kunnen verdragen dat iemand het zo uitzonderlijk goed met zichzelf heeft getroffen.

Waarom we toch uw aandacht willen vestigen op deze aflevering van het programma in kwestie, ligt besloten in het feit dat dieren die avond de boventoon voeren ─ althans dat hopen we maar.

De titel van de aflevering luidt: Tierisch menschlich: Von dummen Gänsen und schlauen Füchsen. Volgens de toelichtende tekst gaat het daarbij om de vraag en de eventuele verklaring met betrekking tot het feit dat men in fabels, alsmede in gezegdes en spreekwoorden, dieren tegenkomt die menselijke eigenschappen zouden hebben. Hoe zijn dergelijke gedachten ontstaan en wat is ervan waar? Daarover gaat die aflevering.
Al zou men zelf ook al kunnen concluderen ─ en zeker mensen die intelligente huisdieren in hun omgeving hebben, kunnen daarover meepraten ─ dat voor dieren hetzelfde geldt als voor mensen: de één is nu eenmaal per definitie slimmer dan de ander, en welke oorzaken daarvoor kunnen worden opgespoord, zou op dezelfde manier voor dieren kunnen gelden. Stimuleren van kennis en inzicht, vooral door de directe omgeving, kan wonderen verrichten.
En . . . . . volks-wijsheden en dito gezegdes vormen nu eenmaal principieel geen (wetenschappelijk) bewijs voor hetgeen deze impliceren.
Gewoonlijk wordt deze uitzending in de loop van de op de bewuste avond volgende nacht herhaald in ZDF's Nachtprogramm.

Documentaire over zwartekracht, de komende tien dagen viermaal op televisie

België, Canvas
In de loop van de avond van donderdag 31 maart — om precies te zijn tussen 21:30 uur en 22:35 uur — zendt het tweede, Nederlandstalige, Belgische televisienet Canvas een aflevering van de van de BBC overgenomen documentaireserie Horizon uit. 
In de bijdrage What on earth is wrong with gravity? komt Dr. Brian Cox (geboren 19) in beeld: hij is niet alleen ex-rockmusicus — toetsenist van de pop band D. Ream — maar tevens deeltjesfysicus. In de laatste hoedanigheid onderzoekt hij waarom het heelal zo in elkaar steekt als het doet. Deze keer ligt de nadruk op het fenomeen zwaartekracht, het meest duistere geheim van het universum.


Arte-televisie
Deze documentaire over de zwaartekracht wordt op vrijdag 1 april eveneens uitgezonden door Arte-televisie, tussen 23:30 uur op vrijdagavond en 00:20 uur in de nacht op zaterdag 2 april.
De Britse documentaire van Paul Olding uit 2008 — een bijdrage van Arte Fance aan deze Frans-Duitse cultuurzender — wordt tweemaal herhaald: eerst op die zelfde zaterdag, vanaf 09:55 uur in de ochtend, en dan nog eens op zaterdag 9 april, vanaf 05:00 uur in de ochtend.
__________

Foto: Brian Cox in november 2009 tijdens een toespraak voor The Royal Institution. 

ZDF-documentaire: Meer inzicht omtrent de oceaanbodem

ZDF-wetenschapper Harald Lesch.

Hoewel de meer dan onuitstaanbare Harald Lesch — wat heeft die man het extreem met zichzelf getroffen — het programma in kwestie 'presenteert', moeten we, vanwege het belang van het thema, u hier en nu toch even wijzen op een nieuwe aflevering van de programmareeks Abenteuer Forschung — een serie wetenschappenlijke documentaires —, getiteld Mythen, Monster, Weltrekorde: Geheimnisvolle Tiefsee.
De wetenschap heeft er veel belang bij om een zo nauwkeurig beeld te krijgen van het landschap  en het leven op de oceaanbodem. De hulpmiddelen die de wetenschap ter beschikking staan om die wens in de werkelijkheid om te zetten, zijn sonar, satellieten, speciale duikboten, robots en computers.
Deze aflevering zal worden uitgezonden door het ZDF, het tweede Duitse publieke televisienet, op woensdag 2 februari tussen 22:15 uur en 22:45 uur. In het Nachtprogramm — officieel is het dan donderdag — van die zender zal de uitzending worden herhaald.

Het einde van de antibiotica komt versneld in zicht

Labyrinth, is een populair-wetenschappelijk programma dat de NTR in samenwerking met de VPRO realiseert, waarin alfa-, bèta- en gamma-onderwerpen aan bod komen, vooral nieuwe en veranderende inzichten, waarmee nadrukkelijk de weg vrij is voor verder nadenken over de thematiek.
De aflevering van dit programma die op dinsdag 1 februari  zal worden uitgezonden, draagt de titel Antibiotica en dat is meteen de vlag die de lading dekt. In de documentaire wordt nader ingegaan op de bacteriën die resistentie hebben ontwikkeld, respectievelijk inmiddels resistentie ontwikkelen tegen tal van verschillende antibiotica. In de praktijk komt het erop neer dat bepaalde infecties niet meer met antibiotica kunnen worden behandeld. Een voorbeeld vormt de ESBL-bacterie. [1] In Nederland is reeds iemand aan die intoxicatie overleden. Ingrepen zijn derhalve dringend noodzakelijk, vooral om te voorkomen dat binnenkort veel andere, relatief simpele ziekten snel de dood tot gevolg kunnen hebben.
Het aantal mensen dat niet (meer) goed reageert op de inname van antibiotica stijgt enorm snel, en dat geldt eveneens voor de groep dergenen die er inmiddels volkomen resistent voor te blijken. Aangenomen wordt dat dit te maken heeft met de consumptie van kip.
Uitzending zal worden gerealiseerd op Nederland 2, tussen 21:25 uur en 22:00 uur. Een herhaling zal worden uitgezonden via het digitale televisiekanaal Holland Doc 24 in de nacht van donderdag 3 op vrijdag 4 februari, tussen 00:13 uur en 00:45 uur.
__________
[1] ESBL staat voor Extended Spectrum Bèta-Lactamase.