Teksten in Spreuken en in Psalm 104 in de Bijbel en hun Egyptische oorsprong — Promotie van Sirje Reichmann

Aangepaste teksten
Donderdag 26 juni 2008, 's middags om 16:15 uur, zal in de Aula van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, de promotie plaatshebben van de in 1974 in de Bondsrepubliek Duitsland geboren Sirje Reichmann. Zij studeerde aan de Universiteit van Hamburg; haar promotieonderzoek heeft zij als Ubbo Emmiusbursaal bij de Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen aan de Rijksuniversiteit van Groningen gedaan en het resultaat daarvan is een dissertatie, getiteld Bei Übernahme Korrektur? — Aufnahme and Wandlung ägyptischer Tradition und das Alte Testament, welke zij die bewuste middag zal verdedigen. Promotor van Sirje Reichmann is prof. dr. E. Noort.

Oude Testament
Sirje Reichmann heeft haar onderzoek toegespitst op de beïnvloeding die is uitgegaan van de reeds bestaande Egyptische literatuur op bepaalde teksten in het Oude Testament. Twee teksten is ze daarbij op het spoor gekomen, die volgens haar bewst afwijkende vertalingen zijn van Egyptische teksten. Als gevolg van die afwijkingen is het bestaande verband tussen de verschillende teksten in kwestie geruime tijd van de hand gewezen. De promovenda is echter van mening dat het onmogelijk is een tekst altijd letterlijk te vertalen, maar is er altijd sprake va interpretaties.
De twee teksten die zij aan een diepgaand onderzoek heeft onderworpen, zijn De Grote Zonnenhymne van Echnaton, welke volgens mevrouw Reichmann de bijbelse Psalm 104 heeft beïnvloed; en voorts dat de inhoud van Hoofdstuk 22, vers 17 tot en met Hoofdstuk 24, vers 22 van het Bijbelboek Spreuken invloeden van de leer van Amenemope heeft ondergaan.

Oriëntaalse bilinguen en trilinguen
Om de complexiteit van een vertaalproces enigszins inzichtelijk te maken, vergelijkt Sirje Reichmann eerst drie oud-Oriëntaalse bilinguen en trilinguen met elkaar, en daarmee creëert zij een kader voor de problematiek van vertaling, zoals die in de oud-Oriëntaalse wereld bestond. Daardoor is gebleken dat bij een dergelijke vertaling niet alleen aanpassingen, maar ook opvallende wijzigingen kunnen plaatsvinden.
Daarna heeft de promovenda onderzocht of er in de opgemelde Hebreeuwse teksten sprake is van deelvertalingen van de Egyptische teksten gaat. Die tekstvergelijking heeft overduidelijk aan het licht gebracht, dat er een grote overeenkomst bestaat in thema's en motieven, maar dat de uiteindelijke teksten qua letterlijke formulering zich van elkaar kunnen onderscheiden. En het zijn nu juist de afwijkingen welke worden aangegrepen als argument voor de afwijzing van de literaire afhankelijkheid tussen oud-Oriëntaalse teksten en die in de Bijbel. Maar dat onderscheid ontstaat, zo argumenteert Silje Reichmann, tijdens het vertaalproces zelf, en met die vaststelling is de weg vrij voor de these dat de beïnvloeding van de teksten in de Bijbel door oudere Egyptische teksten wel degelijk bestaat. Zij is van mening dat er bij de hier aangehaalde bijbelteksten sprake is van een bewust variërende vertaling.

Afbeeldingen
1. Voorzijde van de tweetalige Reclam-uitgave van de Sonnenhymnen van Echnaton. Voor geïnteresseerden in de teksten een ideale uitgave, die in 2007 is verschenen en voor zeer weinig geld te koop is. (Prijs in de Bondsrepubliek en in Nederland bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam is € 3,60. Reclam Universal-Bibliothek 18492; ISBN 978-3-15-018492-9.)
2. Voorzijde van Het Zonnelied van Achnaton, zoals in 1938 uitgegeven door de Wereldbibliotheek-Vereeniging te Amsterdam. De afbeelding toont een zolderpatroon uit een Thebetaans graf van omstreeks 1330 vóór onze jaartelling. Het boekje is relatief zeldzaam maar niet geheel onvindbaar.
3. Afbeelding op het achterplat van het onder 2. genoemde boekje. Het behoort bij de daar omschreven afbeelding.

Het historiseren van de moderne devotie op het eind van de Middeleeuwen — Promotie van Aloysia Jostes

Mediaevistiek
Aanstaande donderdag 26 juni, 's middags om 14:45 uur, zal Aloysia Jostes in het Academiegebouw van de Rijkuniversiteit Groningen promoveren tot doctor in de letteren. Zij presenteert een dissertatie getiteld Die Historisierung der Devotio moderna im 15. und 16. Jahrhundert. Verbandbewusstsein und Selbstverständnis in der Windesheimer Kongregation. Haar promotor is prof. dr. A.A. MacDonald. Aloysia Jostes heeft gestudeerd aan de Westfälische Wilhelms-Universität te Münster. Zij heeft haar onderzoek verricht bij de onderzoeksschool Mediaevistiek van de Faculteit der Letteren van de RUG.

Monastieke tak
Aloysia Jostes heeft de ontwikkeling van de zogenoemde zelfhistorisering van de moderne devotie onderzocht, speciaal die van de monastieke tak. Voorts heeft zij zich verdiept in de geschriften van vier auteurs, die tot nu toe minder waren bestudeerd. Oorzaak daarvan is het feit dat hun werken uitsluitend in handschriften bestaan. Mevrouw Jostes is tot de conclusie gekomen dat de visie op Johannes Busch (ca. 1399-1480) — bekend kroniekschrijver van de moderne devotie en Augustinerpropst te Hildesheim en katholiek reformator in de vijftiende eeuw — moet worden aangevuld en bijgesteld op grond van nieuw verkregen inzichten.

Vier auteurs
In de godvruchtige beweging die in de late middeleeuwen is ontstaan en moderne devotie wordt genoemd, heeft de verwerking van het eigen verleden een vooraanstaande plaats. Hoewel er relatief veel devote historiografen zijn, zijn er vier auteurs, die boven de groep uitsteken, en de gschriften van die vier auteurs, behorende tot de monastieke tak, heeft Aloysia Jostes nader onderzocht. Naast de bovengenoemde Johannes Busch zijn dat de Brusselse kanunnik en prior van het Rooklooster Johannes Gielemans (1427-1487); Johannes Mauburnus (na 1460-1501), die in Utrecht studeerde, tot de Agnietenberg bij Zwolle toetrad en in Frankrijk tal van kloosters heeft hervormd; en ten slotte Petrus Impens (ca. 1451-1523).
Deze vier zijn erin geslaagd aan de begrenzingen van het eigen convent te onstijgen doordat ze hun blik in belangrijke mate hebben gericht op hogere structuren. Zo hebben zij de mogelijkheid gecreëerd om de oorsprong van de devote beweging te onderzoeken en deze vervolgens een plaats te geven binnen haar eigen historische context.

Windesheim
Alle vier door Aloysia Jostes besproken auteurs kunnen worden gerekend tot de Congregatie van Windesheim, maar er zijn onderlinge verschillen gebleken in de verbondenheid, de acceptatie en de identificatie met de kloostergemeenschap. En juist het fenomeen gemeenschapszin is min of meer in sterkere mate ontstaan in de periode van de zelfhistorisering van de moderne devotie.

De werking van het muzikale brein volgens de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks — dinsdagavond op BBC 1-televisie

In de reeks IMAGINE, culturele documentaires van BBC 1-Television, begint op dinsdag 3 juni, 's avonds om 23:35 uur de aflevering over de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks, die in de loop van de laatste decennia flink van zich heeft doen spreken door zich te profileren met een zekere vorm van alternatieve aanak van patiënten die op enigerlei wijze problemen met hun hersenfuncties hebben. Eén van de vele boeken die Sacks (geb. 1933) heeft geschreven, draagt de titel Musicophilia hetgeen kan worden vertaald met de wetenschappelijke titel Musicofilie, welke hier ongetwijfeld passend is. Het woord betekent echter gewoon liefde voor (de) muziek.
Sacks heeft ook hiermee weer de nodige aandacht weten te genereren en veel mensen kunnen overtuigen van de waarde van de inhoud van zijn nieuwe boek. Hij is daarvoor in november 2007 onderscheiden met de Music Has Power Award.
__________
Foto: Neurofysioloog Oliver Sacks (rechts) met BBC's IMAGINE-presentator (sedert 2003) Alan Yentob.

De wonderbaarlijke wereld der excrementen — Driedelige Arte-documentaire over groot taboe: de grote boodschap

Veelzijdigheid in uitwerpselen
Op maandag 2, dinsdag 3 en woensdag 4 juni presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie in drie afleveringen een documentaire over de talrijke aspecten van het verschijnsel uitwerpselen. In de eerste aflevering, die de, hier dubbelzinnige, titel draagt Das große Geschäft, komen diverse elementen aan bod die in de loop der geschiedenis van belang zijn geworden in verband met het doen van de grote boodschap.