Charles Darwin een kapelaan van de duivel? — Terra X-documentaire op het ZDF, en de Ultieme Biografie

Documentaire
Op zondag 28 december presenteert het tweede Duitse publieke televisienet ZDF — tussen 19:30 uur en 20:15 uur — een nieuwe documentaire in de reeks Terra X. Deze keer is de aandacht meer gericht op een persoon dan op een natuurfenomeen, hoewel er tamelijk veel mensen zijn, die de mening zijn toegedaan dat de protagonist van dat programma deze avond ook een heel bijzonder natuurfenomeen was en zelfs is gebleven: Charles Darwin (1809-1882).
De titel van de aflevering luidt Charles Darwin — Kaplan desTeufels, een film van Elke Schmitz en Susanne Utzt. De documentaire zal worden uitgezonden op het formaat 16:9 en is voorzien van stereofonisch geluid.
Het zal duidelijk zijn dat in den beginne — toen zijn theorieën begonnen door te dringen in het streng gelovige Engeland van het Victoriaanse tijdperk — grote groepen zeer ongelukkig waren met de volgens hen opruiend-onwaarachtige beweringen, die twijfel zaaiden aan de Almachtige Schepper en de gevolgen van diens hemelse werken op de aardbol. Toch slaagde de man erin langzaam maar zeker de algeheel rots van behoud binnen dat Anglicaanse christendom flink dooreen te schudden en veel godsdienstige waarden in ieder geval op te stoten in de vaart van onderwerpen voor ernstige twijfel(s). De belangrijkste oorzaak daarvoor lag in de verschijning van Darwins hoofdwerk The Origin of Species, voor het eerst uitgekomen in 1859.

Darwin-jaar
Zo hier en daar merken we het al enkele maanden: het Darwin-jaar is in aantocht, al zou je op sommige momenten — als je niet beter wist — best willen geloven dat het in 2008 rees in volle hevigheid was uitgebroken. In sommige geledingen van ons bestaan is dat ook al wel het geval, maar dan houdt men zo'n jaar aan andere data dan die welke liggen tussen de data 1 januari en 31 december.
Zulks is legitiem, maar om in het kader van het doorgaans sterk dominerende ronde getallen-fetisjisme te blijven, mag het ware Darwin-jaar pas op 12 februari aanstaande losbarsten: dan is het exact tweehonderd jaar geleden dat de man werd als Shropshire-lad in de Engelse plaats Shrewsbury werd geboren.

De ultieme Darwin-biografie
Mochten degenen, die in ons taalgebied die drie kwatier durende aflevering van Terra X bekijken en geprikkeld raken meer over de mens Charles Darwin, diens persoonlijke ontwikkeling, zijn intiemere wel en wee uit te zoeken, dan is daar kortgeleden een prachtige extra mogelijkheid bijgekomen door de vooruitziende — en voor kwaliteit nimmer troebele — blik die een (van de) oudgediende(n) binnen uitgeverij Nieuw Amsterdam: de Nederlandse vertaling van de in 1991 voor het eerst in het Engels verschenen Darwin-biografie bij uitstek, geschreven door Adrian Desmond en James Moore.
Het spreekt vanzelf dat er nog altijd hele volksstammen zijn die vasthouden aan een volstrekt onrealistische visie op het ontstaan van de wereld en alles daarom heen: een schepping door één (non)entiteit, maar onder meer de zogeheten creationisten wijzen alles wat met de persoon Darwin en diens wetenschappelijk werk te maken heeft, categorisch van de hand. Een enkeling gaat daarbij zo ver dat hij de bewering doet dat Darwin op zijn sterfbed zijn hele evolutieleer zou hebben herroepen. De man was niet van die gedachte af te brengen, want hij had God gezien en dus moest iedereen beseffen dat God bestond.
Meer nog dan Karl Marx en Sigmund Freud heeft Charles Darwin gezorgd voor een andere kijk op het leven — weliswaar niet in filosofisch-maatschappelijke zin, zoals dat door de twee hiervoor genoemden werd bewerkstelligt, maar veeleer naar het levende wezen mens en zijn oorsprong.
Hoewel de Victorianen — en daar maakte de jonge Darwin van lieverlee deel van uit — hun vast geloof beleden dat hen van dwalingen kon bevrijden en de dreigende gevaren geen directe twijfel konden verwekken, aangezien zij zich vast verankerd voelden in de rotsgrond der onsterfelijkheid [1], zijn er allengs meer twijfelaars gekomen, die deels — zij het spontaan dan wel na innerlijke gevechten — naar het Darwin-kamp zijn overgestapt. Deze geleerde kwam met veel tastbaars dat tevens controleerbaar was, hetgeen inzake van een geloof dat niet wordt ondersteund door een mogelijkheid tot — hoe oppervlakkig ook — naspeuringen op aannemelijkheid, nimmer het geval kan zijn.
Toch heeft die Charles Darwin menig hard gevecht moeten leveren om in bredere kring eerst klankborden en vervolgens adepten te vinden, alsmede de ondersteuging van mensen die inzagen welk groots werk hij had verricht. Maar die steun werd hem ook gegeven, zelfs als het om de publicatie van zijn (blijvende) standaardwerk The Origin of Species ging dat hij twee decennia lang had achtergehouden aangezien hij besefte tot welke stormen — niet alleen uit aarstconservatieve, christelijke hoek —dat zou kunnen leiden. Die twijfel van Darwin — die geen atheïst was, maar een agnost — ging zo ver dat hij af en toe vreesde voor anarchist te zullen worden aangezien, terwijl hij 'slechts' een liberale denker en onderzoeker was, hetgeen in die tijd van woelingen en regelrechte omwentelingen bepaald geen kleinigheid moet zijn geweest.
Goed hondertwintig bladzijden van het boek zijn gewijd aan het notenapparaat en zestien aan het Register. Alleen al daaruit blijkt dat de beide auteurs van deze veelzijdige levensbeschrijving meer hebben gedaan dan wat globale feiten verzamelen.
Er zullen zich de komende maanden ongetwijfeld nog voldoende gelegenheden voordien om nader op dat unieke boek, dan wel gedeelten ervan terug te komen.

[1] Deze begrippen zijn afkomstig uit het gedicht Last Lines van Darwins (tijdelijke) contemporain, de — eveneens in het Victoriaanse Engeland, in een domineesgezin levende — schrijfster Emily Brontë (1818-1848) in een bijdrage van donderdag 25 december, op onze zustersite Tempel der Letteren.

Afbeeldingen
1. Charles Darwin als joch van zeven jaar
2. Darwin als jongeman.
3. Tekst op de titelpagina van een moderne editie van The Origin of Species.
4. Rug van het stofomslag van de Nederlandse versie van de Darwin-Biografie.
5. HMS Beagle, het schip waarmee Darwin zijn lange reis ondernam.
6. Charles Darwin als zestigjarige. Portret door Julia Margaret Cameron (1815-1879).
7. Voorzijde van het stofomslag van de Nederlandse uitgave van de Darwin-biografie.
8. Adrian Desmond samen met James Moore: de beide auteurs van de ultieme Darwin-Biografie.
__________
Adrian Desmond & James Moore: DARWIN — De Biografie. Vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk; 960 pag., gebonden, met stofomslag; met 42 foto's, verspreid over twee katerns in de tekst. Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, 2008
ISBN 978-90-468-0415-5

Onthulligen van een Mummie op Arte-televisie

Sprekend verleden
Op zaterdag 27 december vertoont Arte-televisie — tussen 21:00 uur en 21:50 uur — éénmalig de Nederlandse documentaire uit 2005 van Wolter Braamhorst over de mummie van Anchor, die de internationale titel The trail of the mummy meekreeg en die bij Arte Duitsland Enthüllungen einer Mumie en in het Frans Sur les traces de la momie als titel heeft meegekregen. De film duurt 52 minuten en wordt op het formaat 16:9 uitgezonden met stereofonisch geluid. Deze rolprent is afkomstig van het Zweite Deutsche Fernsehen.
Die bijzondere stoffelijke resten betreffen een Egyptische priester die in deze vorm meer dan tweeënhalf millennium intact is gebleven. De rode draad in de documentairewordt gevormd door het moverende verhaal van een mummie die van de oevers van de rivier de Nijl in de middeleeuwen in Europa is beland, waar dat 'voorwerp' vol verbazing werd aanschouwd. Thans bevindt deze zich in het Museum voor Oudheden. Het is aan de museumleiding te danken dat Wolter Braamhorst toestemming heeft gekregen bij het onderzoek aan de mummie aanwezig te zijn en inzicht te krijgen in de 3D-scans en in het werk aan de reconstructie van het gezicht. Daardoor is hij er tevens in geslaagd in contact te treden met de beste mummie-experts ter wereld.
Mummies vormen ook niet zelden enge elementen in griezelfilms, en mede daarom worden er kleine stukken uit de blockbuster De Mummie voorgesteld, evenals nimmer tevoren vertoond archiefmateriaal; dat alles moet de kijker in staat stellen de avontuurlijke reis door de tijd enigszins te volgen. Zo vormt deze documentaire niet alleen een goede 'ingang' tot begrip voor en inzicht in het historische onderzoek met betrekking tot deze fenomemen, maar tevens toont de film de wetenschappelijke waarde van zulk onderzoek.

ZDF-documentaire over het fenomeen Goud

Object van begeerte
Het tweede publieke Duitse televisienet ZDF presenteert op woensdag 17 december een nieuwe aflevering in de reeks Abenteuer Wissenschaft. Het programma duurt een half uur — volgens de planning zal dat tussen 23:00 uur en 23:30 uur zijn — en behandelt deze keer het fenomeen Goud.
Of het de uiterlijke schoonheid, dan wel de stabiliteit van het edele metaal was en is, of het onderbewuste verlangen naar diverse graden van zuiverheid, is niet eenduidig, maar de mens heeft door de eeuwen heen zijn begeerte naar goud op tal van — niet altijd even hoogstaande — manieren getoond. Opvallend echter was dat een boekje over dit edele metaal in mijn boekhandelstijd zelfs voor de helft van de door de uitgever vastgestelde prijs, relatief gezien nauwelijks werd verkocht.
In de documentaire wordt onder meer aandacht besteed aan archeologische zoektochten naar goudmijnen die al vele eeuwen bestaan en die zich onder meer in de Kaukasus bevinden. Ongetwijfeld zal daarbij ook de — al dan niet (in)direct uitgesproken — vaststelling aan de orde komen dat zelfs binnen dat kader niet alles goud is wat er blinkt.

Vulkanen en bevingen beheersen het ZDF-avond- en nachtprogramma van zondag 14 december

Vier documentaires
Het tweede publieke Duitse televisienet ZDF presenteert zondag 14 december — tussen 19:30 uur en 03:35 in de nacht op maandag 15 december — diverse programma's over vulkanen en het leven óp de rand daarvan'. In vier van de vijf gevallen gaat het om letterlijke vulkanen, respectievelijk aardbevingen, in het vijfde om een figuurlijke vulkaan, die eveneens — zij het andersoortige — de nodige aardbevingen ten gevolge kan hebben. Zie daartoe de bijdrage van heden op onze zustersite Tempel der Actualiteit.


Faszination Erde
In de programmareeks Faszination Erde is tussen 19:30 uur en 20:15 uur een wetenschappelijke documentaire te zien Inseln am Rand der Hölle — Indonesien. Over de talrijke vulkanen die op de eilanden van de Indonesische archipel te vinden zijn.

Terra XXL — Een lange nacht vol natuurgeweld
Na Volker Panzers Nachtstudio volgt ook deze zondag een lange nacht, deze keer met drie archeologische documentaires over natuurgeweld, met name over vulkanen en aardbevingen.
De eerste film, Pulverfass Vesuv, mag men tussen 01:20 uur en 02:05 uur verwachten.
In aansluiting daarop wordt een, eveneens drie kwartier durende documentaire gepresenteerd met de titel Bebenalarm in Tokio, over de eventuele aardbevingen die de miljoenenstad Tokio bedreigen.
Om 02:50 uur begint de laatste film: Mega-Vulkane. Over het vuur uit de buik van onze aarde. Hoofdthema daarin is de uitbarsting van de supervulkaan, nu alweer zo'n 3.600 jaar geleden, waardoor Thera werd veranderd in een reeks kleine eilandjes.

Afbeeldingen
1. Blik op een vulkaan in de Indonesische archipel.
2. De Vesuvius in werking.
3. Blik op een van de eilandjes van het voormalige Thera.

Schrikbarende toename van allergieën

De Oostenrijkse arts Clemens von Pirquet (1874-1929) heeft het begrip allergie in de medische wereld en daarmee, zij het veel langzamer, in de maatschappij geïntroduceerd. We spreken van allergie als het immuunsysteem danig is verstoord en een verhoogde gevoeligheid tot gevolg heeft vooral voor stoffen die al in het systeem zijn opgenomen, maar die door de verandering daarin niet meer normaal kunnen wordenverwerkt. De laatste jaren blijkt het aantal mensen met enigerlei vorm van allergie — van overgevoeligheid voor één simpele stof tot en met een heek conglomeraat van, bij voorbeeld, voedselintolerantie — schrikbarend toe te nemen.
Het wetenschappelijke televisieprogramma Horizon van BBC Two presenteert op dinsdag 9 december — tusen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd — een documentaire onder de titel Allergy planet, en daarin wordt een poging ondernomen te onderzoeken welke de oorzaken zijn van die toename.
Jaren geleden heeft de BBC al een documentaire vertoond waarin werd duidelijk gemaakt dat in een bepaald hoog flatgebouw ergens in Engeland een onderzoek was gedaan naar allergieën. Anavankelijk viel het percentage van mensen die last van die aandoening(en) hadden, niet buiten de toon. Na de aanleg van een zeer brede, intensief bereden snelweg langs onder meer dat gebouw, bleek bij een hernieuwd onderzoek, enige jaren later, dat het aantal mensen in datzelfde flatgebouw met een ongelooflijk hoge factor moest worden vermenigvuldigd. Andere wijzigingen dan het voorkomen van een extreem verhoogde concentratie van benzinedampen in de directe omgeving van dat flatgebouw waren er niet. Toch gaf het Londense Ministerie van Volksgezondheid te kennen dat er geen verband bestond tussen de aanleg van die weg en de toename van de soms complexe allergieën. De politieke lobbies blijken vrijwel altijd sterker dan de belangen van de bevolking.

Weten hoe laat het is — Over het raadsel van de tijd

"Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?" [*]
__________

De juiste tijd?
In de wetenschappelijke programmareeks Horizon van de BBC wordt op disdag 3 december — tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd — via BBC Two Television een nieuwe aflevering uitgezonden, die de titel draagt Do you know what time it is?
Een uitdrukking als "Heeft u de tijd?" was een halve eeuw geleden veel meer in zwang dan heden ten dage, als men een voorbijganger de vraag stelde die erop doelde dat men graag wilde weten hoe laat het is.

Veel betekenissen
Niet alleen in onze taal heeft het woord tijd zeer veel betekenissen, en is dit begrip terug te vinden in uitdrukkingen, die wijzen in de richting van — als we het even tot de klassiek-westerse beschaving beperken: Chronos — de god van de tijd bij de Grieken — oftewel Vader(tje) Tijd, die we al tegenkomen in tal van verhalen voor de kleinste kinderen.
Het ligt dan ook wel voor de hand dat wetenschappers zo goed en nauwkeurig mogelijk willen proberen de 'exacte tijd' zo dicht mogelijk te benaderen. Brian Cox (geboren in 1968), die professor in de elementaire natuurkunde is, buigt zich over de vraag hoe laat het is, en daartoe bezoekt hij onder meer de oude tempels van de Maya in Mexico. Zij hadden al zeer geavanceerde ideeën over astronomie en wiskunde. Een ander markant aspect van dat volk was dat het nadrukkelijk was geobsedeerd door de factor Tijd.

Presentatie
Niet alleen hebben de Maya's voorspellingen gedaan, die in enigerlei vorm met het begrip tijd te maken hebben, en die de spitse onderzoeker welhaast vanzelfsprekend in de richting van het begrip relativiteit duwen. Dat fenomeen is al eerder in een Horizon-aflevering van Brian Cox aan de orde gekomen toen het thema van de uitzending zwaartekracht was.
Overigens is niet iedereen even gelukkig met de manier waarop Brian Cox op de buis verschijnt: sommigen vinden dat zijn wezen iets te veel aandacht opeist en dat vooral jonge meisjes de relativieit uit het oog verliezen als ze hem zien en iets heel anders ondergaan dan interesse voor het door de hooggeleerde Brian Cox gepresenteerde thema.

'Geleerde boeken'
Zo'n halve eeuw geleden werden er in de Aula-reeks van uitgeverij Het Spectrum te Utrecht enkele (vertaalde) titels in omloop gebracht, die op diverse manieren het begrip tijd hebben 'behandeld'. De bijzonder veelzijdige Franse geleerde Vladimir Jankélévitch (1903-1985) presenteerde met zijn Beleving van de tijd — met als ondertitel avontuur, verveling, ernst, geschreven in 1963 en in vertaling bij ons verschenen in 1966 — een filosofische benadering van het fenomeen Tijd. Een jaar eerder was in diezelfde Aula-reeks het boek verschenen Het tijdsbegrip in de moderne wetenschap van de Engelse Bèta-wetenschapper Gerald Whitrow (1912-2000). Je ziet die beide boeken nog in antiquariaten en op boekenmarkten.
Dat het verschijnsel Tijd alom als een onbegrepen fenomeen werd beschouwd, blijkt tevens uit de ondertitel van een populair-wetenschappelijk boek uit 1979 van de Duitser Friedrich L. Boschke, die als hoofdtitel een bijbelcitaat gebruikt: En duizend jaar is als één dag, en in die éne klassieke zin uit de oudste anthologie van de westerse wereld wordt de relativiteit van het begrip reeds heel goed verwoord.
Nederlanders hebben zich evenmin onbetuigd gelaten als het over het fenomeen Tijd gaat. Dat blijkt niet alleen — weer even kort en bondig als in de Bijbel — in de woorden van de dichteres Vasalis, die bovenaan deze bijdrage zijn geciteerd, maar ook in uitingen van andere 'gevoelige wezens, zoals dichters en tal van andere kunst(en)makers. Eén van hen was de katholieke dichter Anton van Duinkerken (1903-1968) [2], die in een aantal bespiegelingen, bijeengebracht in Legende van de tijd — voor het eerst verschenen in 1941 en later als Prisma-pocket in een herziene versie hedrukt — zich verzet tegen de gedachte dat mensen met hun tijd mee moeten gaan, dan wel 'bij de tijd' zouden moeten zijn. Van Duinkerkens protest tegen de tijd kwam hem op barre sancties van de Mofse Bezetter te staan.
De historica en schrijfster Ileen Montijn vindt dat de mens in tal van opzichten zit vastgeklonken aan de tijd, bijvoorbeeld als tijdelijk wezen, maar doordat hij een ziel heeft, verlangt en streeft hij, al dan niet zeer bewust, naar het eeuwige. In zeven essays, bijeengebracht in de bundel Over de tijd — in 1999 verschenen ter gelegenheid van de Wetenschap & Techniek Week — behandelt zij diverse objectief meetbare en subjectief door mensen ondervonden elementen, die onverbrekelijk zijn verbonden met de Tijd.
__________
[*] Deze regels zijn afkomstig uit het gedicht Eb van M. Vasalis (1909-1998), in de bundel Verezichten en gezichten; G.A. van Oorschot, 1963.

[1] Anton van Duinkerken is het dichter-pseudoniem van (Professor) W.J.M.A Asselbergs.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van het boek Zeit — Strömen und Stille van Marie-Louise von Franz, uitgekomen bij Kösel Verlag, München, 1992.
2. De hooggeleerde Brian Cox, natuurwetenschapper en presentator van de Horizon-aflevering over het fenomeen Tijd (BBC Two, dinsdag 2 december 2008, 22:00-23:00 uur onze tijd).
3. Voorzijde van Aula-pocket nr. 303.
4. Voorzijde van Aula-pocket nr. 208.
5. Voorzijde van Prisma-pocket nr. 482.
6. Voorzijde van de Contact-paperback met Tijd-essays van Ileen Montijn.

Vier TERRA XXL archeologische documentaires op het ZDF — in de vroege nacht van maandag 1 december

Zoektochten naar toen
In de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december zendt het tweede publieke Duitse televisienet, tussen 01:00 uur en 04:00 uur achtereenvolgens vier archeologische documentaires uit in de serie TERRA XXL. Deze keer is het thema Die lange Nacht der Wüste.
Direct om 01:00 uur wordt de film Unternehmen Cheops uitgezonden, die een zoektocht inhoudt naar de resten van Cheops.
Om 01:45 uur zijn Kleopatras Schwarze Schwestern aan de beurt in de documentaire over het rijk en de koninginnen van Kusch in Nubië, een land waar ooit farao's regeerden. Tegenwoordig heet dat Soedan.

Weer drie kwartier later, om 02:30 uur worden de resultaten vertoond van een tocht door de Sahara.
Ter afsluiting wordt tussen 03:15uur en 04:00 uur nog een Sahara-documentaire vertoond die de titel draagt Sahara — Vorstoß ins Ungewisse.
En dan is de lange nacht alweer voorbij.

(Foto's: ZDF Terra X.)

Kan onze wereld het eigenlijk nog zonder plastic redden?

In het populair-wetenschappelijke programma Abenteuer Wissen, van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF, wordt op woensdag 26 november — tussen 22:30 uur en 23:00 uur — weer een aflevering gepresenteerd met de titel Fluch der bunten Plastikwelt. De makers van het programma stellen weliswaar vast dat voor de mens van heden een wereld zonder plastic vrijwel een ondenkbare situatie is geworden, maar ze voegen er tevens aan toe dat kunststof in eerste instantie voor tal van verschillende problemen zorgt en dat aan de horizon een tweede complicatie van niet te onderschatten omvang opduikt. Hoewel veel mensen zich nog steeds niet bewust zijn welke grondstof in eerste instantie benodigd is om al die plastic voorwerpen te maken, wordt het feit dat dit uit 's werelds olievoorraad is, daardoor niet aangetast. En dus is de vraag gerechtvaardigd waarvan al die verschillende, deels zeer nuttige producten 'straks' moeten worden vervaardigd als de olievelden eenmaal helemaal zijn opgedroogd.

Afscheidsrede van Patrick Vandermeersch van de RUG: Onder godsdienstpsychologen, lacanianen en hermeneuten

De toekomst der religie
Nee, een verlate recensie op het boek met die titel van Simon Vestdijk uit 1947 wordt dit betoog niet. Wel wil het u wijzen op een Internationaal Symposium over aspecten van de toekomst van de religie. Het symposium zal worden gehouden op vrijdag 26 september, tussen 13:00 uur en 15:30 uur in de zittingzaal van de Faculteit, in het voormalige Paleis van Justitie, Oude Boteringestraat te Groningen. Het symposium draagt als titel Onder godsdienstpsychologen, lacanianen en hermeneuten. Drie hoogwaardige, internationaal gewaardeerde sprekers — van wie ieder een geheel andere theoretische achtergrond heeft — zullen tijdens dat symposium een lezing geven. De sprekers zijn Andreas Mauz, van de Universiteit Zürich; Paul Moyaert, van de Katholieke Universiteit Leuven; en Vassilis Saroglou, van de Université Catholique de Louvain.
Die verschillende achtergronden weerspiegelen de diverse interesses van Patrick Vandermeersch, hoogleraar Godsdienstpsychologie aan de Rijksuniversiteit van Groningen, die in aansluiting op het symposium zijn afscheidsrede zal houden: Onder theologen. Godsdienstwetenschappers, fundamentele atheïsten en de toekomst van de religie.
Deze afscheidsrede wordt gehoudeno om 16:00 uur in de Doopsgezinde Kerk, Oude Boteringestraat 33, tegenover de Faculteit.


Aankondiging
Het persbericht dat deze afscheidsrede — en ter gelegenheid daarvan het symposium — aankondigde, opende met hetzelfde weidse uitzicht als deze informatie. En dat bericht opende met de vraag: "Wat heeft een godsdienstpsycholoog te vertellen over de toekomst van religie?"
Het perspectief zal ongetwijfeld afhangen van de invalshoek die de verschillende wetenschappers zichzelf eventueel gunnen — en laten we daarbij toch vooral niet de particuliere gelovige en diens volstrekte tegenpool, alsmede de talrijke twijfelaars uit het oog verliezen — maar de hierboven afgebeelde foto wekt, in elk geval subliminaal, de indruk dat de wereld voor Patrick Vandermeersch en diens lotgenoten, collega's, vrienden en bekenden, en tevens voor zijn eventuele opvolger geheel openligt. Zulk een perspectief zou een ieder zich wensen, niet alleen binnen de talrijke takken van wetenschap, maar ook de eenvoudige gevoelsmens, die wordt heen en weer gesleurd tussen hoop en vrees; tussen geloven, twijfelen en totale afwijzing; tussen weten, willen en wensen.

Patrick Vandermeersch
Voordat Patrick Vandermeersch zich kon inschrijven als student filosofie en theologie aan de Universiteit van Leuven, heeft hij eerst ander onderwijs gevolgd, en daaraan voorafgaand moest hij gewoon worden geboren. Dat laatste gebeurde in de stad van het groot belfort: Brugge. Hij is gepromoveerd als filosoof en verder heeft hij een psychoanalytische opleiding gevolgd — iets dat elke theoloog, en zeker elke zielzorger aan de basis: priester en pastoor, een sterke steun zou kunnen geven in het moeilijke dagelijkse parochiale werk. Want precies die toegevoegde, extra-theologische kennis kan meer inzicht verschaffen in de niet door geloof, maar door onderbewuste drijfveren, handelende mens.
Immers, ook het simpele, maar ijzersterke, verlangen tot geloven kan dit omzetten in een onmiskenbare, en niet zelden eveneens onwrikbare, feitelijkheid. En dat geldt immers evenzeer voor de ijzeren wil tot geloven, ook al staat die eventueel haaks op een congolmeraat aan gistende, eventueel tegenstrijdige, gevoelens diep binnenin. Want als dat geloof eenmaal is gevestigd, dan kan het bergen verzetten.
Daarmee zijn we niet alleen terug bij het weidse perspectief van onder meer bergen in het kleurige panorama bovenaan dit betoog, maar kijken we meteen even vooruit naar een volgende week te verschijnen boek van Ulrich Schnabel [1] waarin verslag wordt gedaan van het werk van onderzoekers in tal van discplines, die er samen voor hebben gezorgd dat men inmiddels kan doorgronden hoe geloof ontstaat en waarom dit bergen kan verzetten.
__________

[1] Ulrich Schnabel — Die Vermessung des Glaubens. Karl Blessing Verlag, München. ISBN 978-3-89667-364-0. Vanaf 30 maart in de boekhandel. Na die datum zullen we op deze site ongetwijfeld meer over dit boek noteren.
____________
Afbeeldingen
1. Panoramische blik op bergen en dalen: een wenselijk perspectief voor elke wetenschap.
2. Patrick Vandermeersch.

Onderzoek heeft aangetoond dat lezen hetzelfde effect heeft als het bekijken van een spannend filmfragment

Walging onderzocht
Twee onderzoekers van het NeuroImaging Center van het Universitair Medisch Centrum Groningen hebben via onderzoek aangetoond dat lezen en het zien van met de gelezen tekst vergelijkbare beelden hetzelfde effect sorteren in de menselijke hersenen.


Mbemba Jabbi en Christian Keysers hebben aan het bovengenoemde instituut van het UMCG via tests aangetoond dat in drie gevallen de reactie in de menselijke hersenen dezelfde is. Voor de uitvoering van deze test is gebruik gemaakt van proefpersonen die in een MRI-scan werden gelegd en bij vervolgens op drie verschillende manieren emoties werden opgeroepen: er werd hun een filmpje getoond van iemand die walgt, daarna kregen ze iets weerzinwekkends te drinken en ook kregen ze de mogelijkheid zich te verplaatsen in de gevoelssituatie van iemand die walgt doordat hij wordt ondergekotst door daarover te lezen. In alle drie gevallen lichtte hetzelfde gebied in de hersenen op.

Conclusies
Hoe dikwijls wordt in de dagelijkse praktijk door miljoenen mensen niet toch de voorkeur gegeven aan filmbeelden, voornamelijk via de thuisbioscoop, boven een geschreven tekst, die in de vorm van boek of tijdschrift — in ieder geval in gedrukte vorm — beschikbaar is. Hoewel er op zich niets tegen 'bewerkte boeken' in hoorspelvorm of als speelfilm, dan wel als documentair materiaal, in te brengen valt, heeft Lezen nog altijd het voordeel dat ieder zelf beelden kan consgtrueren op basios van datgene wat zij of hij heeft aangereikt gekregen. In geval van een film heeft de regisseur de beelden voor u gekozen, en hoewel dat niet per definitie van (veel) mindere kwaliteit hoeft te zijn, wordt u de mogelijkheid van een eigen versie — in ieder geval voor een deel — ontnomen, en dat geldt eveneens als u, na de beelden te hebben laten spreken, alsnog de tekst aan een heel nauwkeurig onderzoek zou onderwerpen. De spontaneïteit van in het eigen brein te creëren beelden valt dan niet meer te realiseren. En nu de onderzoekers hebben aangetoond dat de emoties in reacte op deze twee verschillende vormen van communicatie hetzelfde effect hebben, zou dat een goede reden kunnen zijn om (weer meer) te gaan lezen. De schrijver Albert Helman omschreef het geluk dat lezen u biedt, ook als er minder aangename dingen worden beschreven, in één van zijn boektitels: Leef duizend levens.
____________
Afbeeldingen
1. Hoofdingang van één der grootste ziekenhuizen van Nederland: het Universitair Medisch Centrum Groningen.
2. Tekstgedeelte van het voorplat van het in linnen gebonden boek Leef duizend levens, dat zowel als Sesam der Kunst — onderdeel van de Sesam-Encyclopedie — alsook in dezelfde vorm met weglating van de toevoeging in 1941 is verschenen.
3. De Nederlandse schrijver Albert Helman (1903-1996), die de burgerlijke naam droeg: Lodewijk (Lou) Alphonsus Maria Lichtveld.

Planet Wissen: Moerassen — Landschappen uit de oertijd

Tegenstellingen
In de reeks Planet Wissen — een programma dat op enkele zenders van het derde Duitse publieke televisienet op werkdagen in de middag van 15:00 uur tot 16:00 uur wordt vertoond, en de daarop volgende dag in alle vroegte wordt herhaald [1] — zal op vrijdag 18 juli de aflevering Moor — Landschaft aus Urzeiten worden vertoond. Daarin wordt een beeld geschetst van het ontstaan en de ontwikkeling van dit bijzondere natuurfenomeen.
De tegenstellingen tussen de tijd van toen en de huidige dag komen daarin eveneens aan bod. Was de overgrote meerderheid van de mensen bang voor een moeras, niet alleen doordat dit gevaarlijk kon zijn — en men eenmaal meegezogen, het leven liet — maar tevens door de vele enge verhalen de de ronde deden vanaf de oude tijden. Een moeras was volgens de overlevering behekst, er zouden mensenoffers worden gebracht en als men zich daarmee inliet, was men letterlijk aan de boze geesten (van de heidenen) overgeleverd. En als er al eens een moeraslijk werd gevonden, werd het vuurtje met de onwaarschijnlijke verhalen over rituele doding weer flink opgestookt.
Gelukkig wordt in onze tijd — met iets meer nuchterheid in combinatie met het verlangen naar stilte en een natuurlijke omgeving, zij het als permanent dan wel als tijdelijk toevluchtsoord in de directe omgeving, met ruimte voor bedreigde diersoorten en dito planten — de onschatbare waarde van dit natuurfenomeen meer en meer onderkend.
Studiogast in het programma over Moerassen is Jost Einstein.

[1] Voor exacte zendtijden van de diverse Duitse derde programma's — voor Nederland zijn de WDR en de SWR daarbij van belang — verwijzen we naar dat onderdeel van de website van het programma in kwestie. Daar vindt u ook de eventueel gewenste informatie over de presentatoren en de studiogast, die als deskundige op het gebied van — in dit geval — het fenomeen moeras geldt.
____________
Afbeeldingen
1. Moeras met schitterende kleurschakeringen.
2. Jost Einstein, studiogast in de uitzending van Planet Wissen over Moerassen.

Teksten in Spreuken en in Psalm 104 in de Bijbel en hun Egyptische oorsprong — Promotie van Sirje Reichmann

Aangepaste teksten
Donderdag 26 juni 2008, 's middags om 16:15 uur, zal in de Aula van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, de promotie plaatshebben van de in 1974 in de Bondsrepubliek Duitsland geboren Sirje Reichmann. Zij studeerde aan de Universiteit van Hamburg; haar promotieonderzoek heeft zij als Ubbo Emmiusbursaal bij de Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen aan de Rijksuniversiteit van Groningen gedaan en het resultaat daarvan is een dissertatie, getiteld Bei Übernahme Korrektur? — Aufnahme and Wandlung ägyptischer Tradition und das Alte Testament, welke zij die bewuste middag zal verdedigen. Promotor van Sirje Reichmann is prof. dr. E. Noort.

Oude Testament
Sirje Reichmann heeft haar onderzoek toegespitst op de beïnvloeding die is uitgegaan van de reeds bestaande Egyptische literatuur op bepaalde teksten in het Oude Testament. Twee teksten is ze daarbij op het spoor gekomen, die volgens haar bewst afwijkende vertalingen zijn van Egyptische teksten. Als gevolg van die afwijkingen is het bestaande verband tussen de verschillende teksten in kwestie geruime tijd van de hand gewezen. De promovenda is echter van mening dat het onmogelijk is een tekst altijd letterlijk te vertalen, maar is er altijd sprake va interpretaties.
De twee teksten die zij aan een diepgaand onderzoek heeft onderworpen, zijn De Grote Zonnenhymne van Echnaton, welke volgens mevrouw Reichmann de bijbelse Psalm 104 heeft beïnvloed; en voorts dat de inhoud van Hoofdstuk 22, vers 17 tot en met Hoofdstuk 24, vers 22 van het Bijbelboek Spreuken invloeden van de leer van Amenemope heeft ondergaan.

Oriëntaalse bilinguen en trilinguen
Om de complexiteit van een vertaalproces enigszins inzichtelijk te maken, vergelijkt Sirje Reichmann eerst drie oud-Oriëntaalse bilinguen en trilinguen met elkaar, en daarmee creëert zij een kader voor de problematiek van vertaling, zoals die in de oud-Oriëntaalse wereld bestond. Daardoor is gebleken dat bij een dergelijke vertaling niet alleen aanpassingen, maar ook opvallende wijzigingen kunnen plaatsvinden.
Daarna heeft de promovenda onderzocht of er in de opgemelde Hebreeuwse teksten sprake is van deelvertalingen van de Egyptische teksten gaat. Die tekstvergelijking heeft overduidelijk aan het licht gebracht, dat er een grote overeenkomst bestaat in thema's en motieven, maar dat de uiteindelijke teksten qua letterlijke formulering zich van elkaar kunnen onderscheiden. En het zijn nu juist de afwijkingen welke worden aangegrepen als argument voor de afwijzing van de literaire afhankelijkheid tussen oud-Oriëntaalse teksten en die in de Bijbel. Maar dat onderscheid ontstaat, zo argumenteert Silje Reichmann, tijdens het vertaalproces zelf, en met die vaststelling is de weg vrij voor de these dat de beïnvloeding van de teksten in de Bijbel door oudere Egyptische teksten wel degelijk bestaat. Zij is van mening dat er bij de hier aangehaalde bijbelteksten sprake is van een bewust variërende vertaling.

Afbeeldingen
1. Voorzijde van de tweetalige Reclam-uitgave van de Sonnenhymnen van Echnaton. Voor geïnteresseerden in de teksten een ideale uitgave, die in 2007 is verschenen en voor zeer weinig geld te koop is. (Prijs in de Bondsrepubliek en in Nederland bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam is € 3,60. Reclam Universal-Bibliothek 18492; ISBN 978-3-15-018492-9.)
2. Voorzijde van Het Zonnelied van Achnaton, zoals in 1938 uitgegeven door de Wereldbibliotheek-Vereeniging te Amsterdam. De afbeelding toont een zolderpatroon uit een Thebetaans graf van omstreeks 1330 vóór onze jaartelling. Het boekje is relatief zeldzaam maar niet geheel onvindbaar.
3. Afbeelding op het achterplat van het onder 2. genoemde boekje. Het behoort bij de daar omschreven afbeelding.

Het historiseren van de moderne devotie op het eind van de Middeleeuwen — Promotie van Aloysia Jostes

Mediaevistiek
Aanstaande donderdag 26 juni, 's middags om 14:45 uur, zal Aloysia Jostes in het Academiegebouw van de Rijkuniversiteit Groningen promoveren tot doctor in de letteren. Zij presenteert een dissertatie getiteld Die Historisierung der Devotio moderna im 15. und 16. Jahrhundert. Verbandbewusstsein und Selbstverständnis in der Windesheimer Kongregation. Haar promotor is prof. dr. A.A. MacDonald. Aloysia Jostes heeft gestudeerd aan de Westfälische Wilhelms-Universität te Münster. Zij heeft haar onderzoek verricht bij de onderzoeksschool Mediaevistiek van de Faculteit der Letteren van de RUG.

Monastieke tak
Aloysia Jostes heeft de ontwikkeling van de zogenoemde zelfhistorisering van de moderne devotie onderzocht, speciaal die van de monastieke tak. Voorts heeft zij zich verdiept in de geschriften van vier auteurs, die tot nu toe minder waren bestudeerd. Oorzaak daarvan is het feit dat hun werken uitsluitend in handschriften bestaan. Mevrouw Jostes is tot de conclusie gekomen dat de visie op Johannes Busch (ca. 1399-1480) — bekend kroniekschrijver van de moderne devotie en Augustinerpropst te Hildesheim en katholiek reformator in de vijftiende eeuw — moet worden aangevuld en bijgesteld op grond van nieuw verkregen inzichten.

Vier auteurs
In de godvruchtige beweging die in de late middeleeuwen is ontstaan en moderne devotie wordt genoemd, heeft de verwerking van het eigen verleden een vooraanstaande plaats. Hoewel er relatief veel devote historiografen zijn, zijn er vier auteurs, die boven de groep uitsteken, en de gschriften van die vier auteurs, behorende tot de monastieke tak, heeft Aloysia Jostes nader onderzocht. Naast de bovengenoemde Johannes Busch zijn dat de Brusselse kanunnik en prior van het Rooklooster Johannes Gielemans (1427-1487); Johannes Mauburnus (na 1460-1501), die in Utrecht studeerde, tot de Agnietenberg bij Zwolle toetrad en in Frankrijk tal van kloosters heeft hervormd; en ten slotte Petrus Impens (ca. 1451-1523).
Deze vier zijn erin geslaagd aan de begrenzingen van het eigen convent te onstijgen doordat ze hun blik in belangrijke mate hebben gericht op hogere structuren. Zo hebben zij de mogelijkheid gecreëerd om de oorsprong van de devote beweging te onderzoeken en deze vervolgens een plaats te geven binnen haar eigen historische context.

Windesheim
Alle vier door Aloysia Jostes besproken auteurs kunnen worden gerekend tot de Congregatie van Windesheim, maar er zijn onderlinge verschillen gebleken in de verbondenheid, de acceptatie en de identificatie met de kloostergemeenschap. En juist het fenomeen gemeenschapszin is min of meer in sterkere mate ontstaan in de periode van de zelfhistorisering van de moderne devotie.

De werking van het muzikale brein volgens de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks — dinsdagavond op BBC 1-televisie

In de reeks IMAGINE, culturele documentaires van BBC 1-Television, begint op dinsdag 3 juni, 's avonds om 23:35 uur de aflevering over de Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks, die in de loop van de laatste decennia flink van zich heeft doen spreken door zich te profileren met een zekere vorm van alternatieve aanak van patiënten die op enigerlei wijze problemen met hun hersenfuncties hebben. Eén van de vele boeken die Sacks (geb. 1933) heeft geschreven, draagt de titel Musicophilia hetgeen kan worden vertaald met de wetenschappelijke titel Musicofilie, welke hier ongetwijfeld passend is. Het woord betekent echter gewoon liefde voor (de) muziek.
Sacks heeft ook hiermee weer de nodige aandacht weten te genereren en veel mensen kunnen overtuigen van de waarde van de inhoud van zijn nieuwe boek. Hij is daarvoor in november 2007 onderscheiden met de Music Has Power Award.
__________
Foto: Neurofysioloog Oliver Sacks (rechts) met BBC's IMAGINE-presentator (sedert 2003) Alan Yentob.

De wonderbaarlijke wereld der excrementen — Driedelige Arte-documentaire over groot taboe: de grote boodschap

Veelzijdigheid in uitwerpselen
Op maandag 2, dinsdag 3 en woensdag 4 juni presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie in drie afleveringen een documentaire over de talrijke aspecten van het verschijnsel uitwerpselen. In de eerste aflevering, die de, hier dubbelzinnige, titel draagt Das große Geschäft, komen diverse elementen aan bod die in de loop der geschiedenis van belang zijn geworden in verband met het doen van de grote boodschap.

Absolute Zero — BBC-documentaire vanaf 31 mei viermaal via Arte, en van dinsdag 3 op woensdag 4 juni ook via BBC 2-tv

Toevalligheden
Op zaterdag 31 mei, 's avonds tussen 21:00 uur en 22:35 uur, vertoont Arte-televisie de BBC-documentaire van David Dugan Asolute zero, een aflevering uit de reeks Science you can't see. De film gaat over tal van wetenschappers, die in de loop der tijden, elk op hun eigen wijze, onderzoek hebben naar het fenomeen extreme koude. De documentaire laat zien hoe onprofessioneel de eerste pogingen zijn geweest en mondt uit in de ontdekking van het ware absolute nulpunt. Voorts wordt getoond hoe de wetenschap erin is geslaagd deze ontdekking ten bate van de mensheid te gebruiken, en hoe zeer dat het leven van de mens heeft veranderd.
De van oorsprong Nederlandse veelzijdige geleerde, kunstenmaker en alchemist Cornelis Drebbel (1572-1633) heeft in het jaar 1620 in Westminster Hall tot vermaak van King James op een hete zomerdag getracht de zomer in de winter te veranderen, en en passent heeft hij de air conditioning uitgevonden.
Zo'n tweehonderd jaar later voerde Michael Faraday in het Royal Institute experimenten uit, welke onbedoeld tot explosies leidden, waarmee hij gassen vloeibaar maakte en zo de basis heeft gelegd voor de verdere ontwikkeling van de koudetechniek.
Het absolute nulpunt is 0 graden Kelvin, gelijk aan minus 273,15 graden Celsius.
De film is een documentaire uit 2007, die door Arte in breedbeeld op het formaat 16:9 wordt uitgezonden, en na zaterdagavond nog drie keer zal worden herhaald: direct zondagmiddag 1 juni, om 14:00 uur; dan een week later, op 8 juni in de nacht vanaf 01:10 uur, en ten slotte op de ochtend van woensdag 8 juni, vanaf 09:55 uur.
In de nacht van dinsdag 3 op woensdag 4 juni zendt BBC 2-televisie deze (eigen) documentaire eveneens uit, die dan de volledige titel Absolute zero — The conquest of cold draagt. De film zal worden uitgezonden tussen 00:20 uur en 01:20 uur. Het voordeel van de orginele versie is dat er geen zogenoemde voice-over — een commentaarstem, zeg maar — te horen is, die hetzij in het Duits, hetzij in het Frans (meestal kan daaruit een keuze worden gemaakt door de kijker door middel van de afstandsbediening) navertelt wat de oorspronkelijke stem te melden heeft; extra irritant doordat het oorspronkelijke verhaal niet geheel wordt weggewerkt, doch vervaagd op de achtergrond blijft meeklinken. Kritische kijkers hebben in dit geval dus een ruime keuze, waarbij het origineel, op een andere dag dan de andere tijdstippen van uitzending via Arte-televisie, ook beschikbaar is. Dat brede scala aan mogelijkheden heeft men niet zo vaak.
____________
Afbeeldingen
1. De in Alkmaar geboren Cornelis Drebbel.
2. Michael Faraday.

Voedselwetenschap nader belicht in televisieprogramma Abenteuer Wissen — woensdagavond via het ZDF

Smaakmakers
In het populair-wetenschappelijke programma Abenteur Wissen van het Zweite Deutsche Fernsehen wordt woensdag 28 mei, 's avonds tussen 22:15 uur en 22:45 uur de aflevering Genuss ohne Reue — Wie unsere Lebensmittel verändert werden uitgezonden. Daarin wordt een tak van wetenschap nader belicht, die betrekking heeft op een zekere vorm van voedselmanipulatie. Het gaat er daarbij om twee groeperingen met tegengestelde belangen zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. Aan de ene kant hebben we daar consumenten, die steeds maar weer hogere eisen stellen aan het voedsel — en niet te vergeten aan de genotmiddelen, die daar direct betrekking op hebben, zoals koekjes, snoepjes, snacks en zo meer —, met aan de andere kant van de scala de vele producenten, die voortdurend 'in beweging' blijven om zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de wensen van de consument, die hen in leven houden, en om die status te kunnen handhaven, moet men steeds opnieuw iets nieuws verzinnen om de smaak van het voedsel zo aantrekkelijk mogelijk te houden. Daartoe heeft men de wetenschap nodig, die weliswaar graag een belangrijke bijdrage wil leveren, maar in een positie verkeert waar van alle kanten nauwkeurig op hen wordt gelet, en dat zijn niet alleen de consumenten enerzijds en de producenten anderzijds, maar tevens de instanties, die controle uitoefenen op de kwaliteit van het voedsel en de toelaatbaarheid van eventuele toevoegingen: smaakmakers en meer van dat fraais, waarbij ook de houdbaarheid een heel belangrijke rol speelt. Het hoe en waarom daarvan, waarover ook dikwijls wordt gespeculeerd, kan ook heel belangrijk zijn.
In ieder geval toont deze aflvering van het programma hoe de voedselwetenschap er op zinvolle toe kan bijdragen die in wezen deels tegengestelde belangen onder één noemer te brengen. Wie over meer details dienaangaande wenst te worden geïnformeerd alvorens de uitzending te bekijken, raden we aan op de site van het programma in kwestie te kijken, aangezien daar — vanzelfsprekend in het Duits — voldoende wetenswaardigs is bijeengebracht.
Karsten Schwanke presenteert ook deze aflevering van Abenteuer Wissen.
__________
Afbeelding: Voedselproductie aan de lopende band. (Foto: ZDF, Abenteuer Wissen.)

Nieuwe technologie biedt hoop in de strijd tegen kanker — documentaire 23 mei op Arte-televisie over onderzoeken

'Glycomics'
Op vrijdag 23 mei, 's avonds tussen 20:15 uur en 21:00 uur, zal Arte-televisie de documentaire Der Zucker-Code uitzenden. De film, die in 2007 door Drk Pohlmann voor het Zweite Deutsche Fernsehen werd gerealiseerd, heeft een duur van 43 minuten en zal worden uitgezonden op het formaat 16:9.
Hoofdthema vormen wetenschappers die reeds een decennium werken aan diverse vaccinaties tegen kanker. Weliswaar is men in de medische wereld nog voornamelijk sceptisch, maar de wetenschappers zelf zijn er zeker van dat ze, met hun intensieve onderzoek naar nieuwe mogelijkheden in de strijd tegen deze grote volksziektem vlakbij een doorbraak zijn aangeland.

Toekomstbepalend
In 2004 hebben onderzoekers van het Massachusetts Institute of Technology gezegd dat glycomics één van de tien technologieën is die de toekomst van de mensheid doorslaggevend zullen bepalen. Glycochemie en glycobiologie zijn daarvan twee: deze houden zich bezig met suikers die op en in menselijke cellen voorkomen. Zo'n tien jaar geleden waren sommige wetenschappers ervan overtuigd dat deze suikers geen ander doel hadden dan het ineenstorten van cellen te verhinderen. Inmiddels is men echter tot de conclusie gekomen dat deze dienen ter communicatie tussen cellen en virussen. Als voorbeeld wordt enerzijds genoemd de communicatie tussen spermatozoïden en eicellen; een ander voorbeeld is de communicatie tussen HIV-virussen en metastasen vormende kankercellen. En wie er volgens de onderzoekers in slaagt de code van de 'vijand' te kraken, er tevens in principe in kan slagen deze te overwinnen.

Details
Meer hierover is te vinden in de toelichting, die Arte-televisie op dit programma-onderdeel heeft gegeven.
De documentaire zal volgende vrijdag , 30 mei, worden herhaald, maar dan exact op het middaguur.

Kenniscafé in Groningen — Stemmen in de hoofdrol

Kennisdebat
Ieder die op woensdag 23 april de onderhoudende en verhelderende lezing van professor Bert Otten over Ons Brein in Beweging heeft gevolgd, zou in principe als kandidaat-toehoorder gereed moeten staan voor een bezoek aan het kennisdebat Stemmen in je hoofd — Hersenonderzoek en psychiatrie, dat op donderdag 22 mei door Studium Generale van de RuG is georganiseerd en zal plaatshebben in het Kenniscafé in de Kelder van het Nieuwscafé dat is gevestigd Waagstraat 5 in Groningen. Het tijdstip wijkt nogal af van de meeste andere Studium Generale-manifestataties (in de avonduren), en is in dit geval tussen 17:00 uur en 18:30 uur.

Lichaamloze stemmen
Presentator Bart van der Laar gaat bij die gelegenheid in gesprek met André Aleman, die hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie is bij het Neuro Imaging Center. Met behulp van zogenoemde MRI-scans onderzoekt hij welke gebieden in de hersenen actief zijn bij het horen van deze uitsluitend subjectief waarneembare stemmen. Tweede deelnemer in deze uitwisseling van kennis en ervaringen is psychiater Jack Jenner, hoofd van de stemmenpoli binnen het UMCG. In 1994 is hij gestart met een geheel nieuwe aanpak van deze problematiek. Hij accepteerde de stemmen en heeft zijn patiënten geleerden hiermee om te gaan. Hoewel we niet weten of zo'n benadering voor iedere 'gedwongen toehoorder' even succesvol is, lijkt het binnen het kader van de redelijkheid zeker de meest veelbelovende aanpak, aangezien de personen in hun speciale witte jas daarmee laten zien dat de huidige medische wetenschap in grote lijnen niet meer zo ver van de clientèle afstaat als dat tot voor kort veelal het geval geweest is, en dat alleen al is meer een gezonde ontwikkeling, aangezien hiermee direct een stabielere basis wordt gecrëerd voor degenen die met hun, al dan niet dagelijkse, werkelijkheid min of meer te kampen hebben.
Zoals dat gebruikelijk is, krijgen de aanwezige toehoorders ook hier weer de gelegenheid vragen te stellen, en zal er ook nu weer een Proef van de Maand worden gerealiseerd, waarin meer licht zal worden geworpen op onzichtbare communicatie.

Maandelijks Kenniscafé
De toegang voor deze 'aflevering' van het Groningse instituut Kenniscafé is voor iedereen gratis.
In het maandelijkse Kenniscafé bieden plaatselijke onderzoekers een kijkje in hun dagelijkse werk en geven ze tekst en uitleg over hun drijfveren, resultaten en uitdagingen. Ze gaan de confrontatie met het publiek eveneens aan. Meer over dit fenomeen is te vinden op de RuG-site Kennisdebat waar u eveneens kunt meediscussiëren over de behandelde thema's.

De UFO's komen — onbemande vliegende objecten van verschillende signatuur boven Duitsland

Mensenwerk van alleen machines
In de Duitse (populair-)wetenschappelijke televisieprogrammareeks Abenteuer Wissen — een programma dat sedert eind agustus 2001 bestaat en zich in relatief grote belangstelling mag verheugen — wordt woensdag 14 mei door het tweede Duitse publieke televisienet ZDF een aflevering uitgezonden met de titel Die UFOs kommen! Unbemannte Flugobjekte über Deutschland. Daarin krijgt de kijker voorgeschoteld dat er steeds meer sprake is van onbemande vluchten, en dat deze niet alleen maar meer voor militaire doeleinden worden gebruikt, maar dat de inzet van dergelijk materieel eveneens aan de orde is bij bepaalde reddingsmissies. De gevolgen daarvan en de eraan verbonden risico's zijn eveneens thema van gesprek.
Het programma duurt deze keer een half uur en zal worden uitgezonden tussen 22:15 uur en 22;45 uur. De presentatie — Moderation noemen de Duitsers zoiets — zal worden gerealiseerd door Karsten Schwanke.
Wie eerst meer over de bewuste aflevering van dit programma van het ZDF wil weten, kan nog een heel stuk lezen op de site van deze uitzendingenreeks.

Afscheidsrede van professor Florentino García Martínez over het belang van de Dode Zeerollen — dinsdag 29 april

Afscheidsrede
Tijdens een tweedaags internationaal symposium dat op maandag 28 en dinsdag 29 april 2008 in Groningen zal worden gehouden — met daarbij als centraal thema de vraag naar het belang van de Dode Zeerollen voor het onderzoek naar de vorming van de canon van de Bijbel — zal RuG-professor Florentino García Martínez zijn afscheidsrede over dit onderwerp houden: Rethinking the Bible: Sixty Years of Dead Sea Scroll Research and Beyond. Dat gebeurt op de tweede dag van het symposium, dinsdag 29 april om 17:00 uur in de Aula van de Rijksuniversiteit Groningen. Belangstellenden zijn hierbij welkom.

Symposium
Ter gelegenheid van het afscheid dat professor García van de Rijksuniversiteit Groningen neemt wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd — niet alleen als hoogleraar van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap, doch tevens als directeur van het Groningen Qumran Instituut — heeft de RuG dat symposium The Authoritativeness of Scriptures in Ancient Judaism: The Contribution of the Dead Sea Scrolls and Related Literature, georganiseerd. Uit alle delen van de wereld komen geleerden bijeen om zich in Groningen nogmaals te buigen over de betekenis van de Dode Zeerollen voor de Hebreeuwse Bijbel.

Qumran Instituut
Het Qumran Instituut is uniek in Nederland. Het werd in 1961 opgericht door professor Adam van der Woude; later werd het geleid door professor García Martínez, die aanstaande dinsdag zijn carrière als hoogleraar te Groningen zal beëindigen. Doordat dit instituut het enige centrum voor epertise aangaande de vondsten van Qumran — en derhalve op het gebied van het vroege Jodendom — is, geniet het internationaal hoog aanzien. Het instituut verzorgt de redactie van toonaangevende wetenschappelijke publicaties in tijdschriften, alsook in series. Tevens wordt hier de website voor de International Organization for Qumran Studies onderhouden.

Florentino García Martínez
Tijdens de bekendmaking van de jaarlijkse zogeheten lintjesregen kwam eveneens de naam van de thans scheidende Groninger professor naar voren. Hij blijkt te zijn benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Deze onderscheiding zal worden uitgereikt tijdens het bovengenoemde symposium, en wel op dinsdag 29 april om 17:00 uur in de Aula van de Rijsuniversiteit Groningen, voorafgaande aan de afscheidsrede van deze zelfde hooggeleerde heer. De loco-burgemeester van Groningen, wethouder Frank de Vries, zal de plechtigheid initiëren en ongetwijfeld tot een goed einde brengen.
Florentino García Martínez werd in 1942 in het Spaanse Mochales geboren. In 1980 trad hij in dienst van de Rijksuniversiteit Groningen, aanvankelijk als wetenschappelijk medewerker, vervolgens als hoogleraar Godsdienst en literatuur van het vroege Jodendom. In dat kader hebben de in 1947 ontdekte geschriften van Qumran — de zogenoemde Dode Zeerollen, waarover sedertdien veel (populair-)wetenschappelijke geschriften zijn gepubliceerd — bijzondere aandacht gekregen.
Sedert 1992 tot heden was Florentino García Martínez tevens directeur van het Qumran Instituut — dat ressorteert onder de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Groningse universiteit. Gedurende de laatste vijf jaar heeft Professor García Martínez zijn functies in Groningen gecombineerd met die van het hoogleraarschap in de literatuur van het vroege Jodendom van de Katholieke Universiteit in het Belgische Leuven.
____________
Afbeeldingen
1. Professor doctor Florentino García Martínez. (Foto van de RuG.)
2. De ingang van de Grot van Qumran.
3. Manuaal van Discipline Rol in The Shrine of the Book van de gelijknamige Stichting van de Hebreeuwse Universiteit te Jeruzalem.
4. Summiere topografie van Israël in verband met de ligging van Qumran ten opzichte van de grotere steden van het land.
(© Copyright van afb. 2, 3 en 4: Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem.)