Begraafplaatsen steeds vaker plekken midden in het leven

Van cultusplek tot ontmoetingsruimte
Op woensdag 25 februari wordt in het WDR-televisieprogramma Planet Wissen— tussen 15:00 uur en 16:00 uur — de herhaling van een aflevering uit mei 2008 vertoond over begraafplaatsen: Friedhöfe — Von Gräbern, Kulten und Biotopen.
Van oudsher zijn begraafplaatsen plekken voor stilte en bezinning, en geven zij — door de verscheidenheid aan grafstenen en de daarbij behorende inrichting — een beeld van de talrijke veranderingen in de aankleiding die deze plekken in de loop der eeuwen hebben ondergaan. Heden ten dage daarentegen worden deze gebieden, vooral die aan de rand van steden, allengs ruimten waar men zich uit vrije wil ophoudt juist vanwege de relatieve rust en ontmoet men er anderen; in sommige gevallen wordt er een theehuis ingericht of een andersoortige ruimte waar mensen even onder elkaar kunnen zijn. Daarmee is de dodencultus niet alleen een aspect rijker geworden, maar tevens een enorme verandering. Ook blijkt dat diverse diersoorten zich daar steeds vaker terugtrekken, waardoor er — zeker als er zich in dat gebied een vijver of gracht bevindt, alsmede veel bomen en struiken — een geheel nieuwe biotoop ontstaat.
In elke aflevering praten met de beide presentatoren met een gast, in dit geval over de historische achtergronden, de ontwikkelingen de loop der tijden en de huidige status van begraafplaatsen. Daartoe heeft men Gerold Eppler uitgenodigd, die museumdirecteur en dito pedagoog is van het enige museum in Duitsland dat zich bezighoudt met alle elementen die aan het thema zijn verbonden.

De geschiedenis van het kleinste kamertje: het closet

De Westdeutsche Rundfunk zendt op vrijdag 20 februari, 's middags tussen 15:00 uur en 16:00 uur een nieuwe aflevering van het programma Planet Wissen uit. Het thema is deze keer Das Klosett — Die Geschichte des stillen Örtchens. Till Nassif en Brigitte Pavetic presenteren de uitzending en zullen u in de loop van dat uur nog menig maal verbaasd doen zijn. De afkorting WC staat voor het Engelse water closet, een woord dat sedert 1755 bestaat. Het betreft die kast waarin veelvuldig een klaterende waterval en ruisende winden te horen zijn.
Het zal niet een onderwerp zijn waar u dagelijks, doorbrengend op de toiletbril, over nadenkt, maar meer dan twee en een half miljard mensen van de wereldbevolking hebben niet de beschikking over een adequate sanitaire inrichting; dat aantal mensen staat voor ruim veertig procent van de wereldbevolking, en dat is een grof schandaal, vooral vandaag de dag nu we leven in tijden dat de wetenschap en vooral de technologie heeft getoond dat huishoudelijke problemen soms met een kleine maar intelligente ingreep kunnen worden opgelost. En zo en passant dient daar dan nog aan te worden toegevoegd dat er dagelijks vijf duizend kinderen sterven als gevolg van ontoereikende hygiëne.
Gemiddeld brengt een mens één jaar van zijn leven op de toiletpot door, maar toch behoort dit thema normaliter tot de taboesfeer. De presentatoren van Planet Wissen wagen het er toch op, aangezien de Verenigde Naties 2008 hadden uitgeroepen tot hetinternationale jaar van de sanitaire basisverzorging. Zo lichten ze het deksel met betrekking tot tal van wetenswaardigheden met betrekking tot de historie van het closet. Net als een vorm van centrale verwarming, beschikten de Romeinen reeds over met water doorgespoelde gemeenschappelijke toiletten. En gemeenschappelijk moet men bezien als in onze tijd gemeenschappelijke douches. Daar kwamen mannen bijeen om hun andersoortige boodschap(pen) en tegelijkertijd zaken te doen.
En als we nog verder terugkijken, komen we aan de weet dat de Egyptenaren reeds over een god van de winden (lees: winderigheid) beschikten. Bij de Assyriërs werden menselijke uitwerpselen zelfs gebruikt als offergaven.
Wilt u de uitscheidingen van al dat onderzoek meebeleven en vernemen wat er aan interessants is geboekstaafd, scheidt u zich dan niet af voor een stoelgang.

Goede giften — kwade giffen

In het populair wetenschappelijke programma Abenteuer Wissen van het tweede publieke Duitse televisienet wordt op woensdag 11 februari, 's avonds tussen 22:15 uur en 22:45 uur het thema gif(t) behandeld. Daarin komen de beide kanten van de medaille aan bod: zowel die waarin het gif ten kwade wordt aangewend, zoals binnen machtsconstructies en aanverwante structuren. Voor de goede orde: dan hebben we het wel over gif als werkzame stof en niet een eventueel sluipende invloed die uitgaat van allerlei handelingen ten kwade van derden.
Maar tevens in een andere context kan een gif(t) dodelijk zijn, bij voorbeeld door middel van een verkeerde dosering, en dan is er eveneens sprake van een machtssituatie, doch die is niet per definitie vergelijkbaar met politieke, respectievelijk economische macht. Maar een stof als botox die tegenwoordig veel wordt gebruikt, is ook afkomstig van een zwaar vergif: botulinumtoxin.
En wat te denken van mensen die plannen smeden voor een (of meer) moord(en). In veel gevallen zijn het vrouwen die gebruik maken van gif als ze een dergelijk snood plan ook daadwerkelijk ten uitvoer brengen.