DocumentaireOp zondag 28 december presenteert het tweede Duitse publieke televisienet ZDF — tussen 19:30 uur en 20:15 uur — een nieuwe documentaire in de reeks Terra X. Deze keer is de aandacht meer gericht op een persoon dan op een natuurfenomeen, hoewel er tamelijk veel mensen zijn, die de mening zijn toegedaan dat de protagonist van dat programma deze avond ook een heel bijzonder natuurfenomeen was en zelfs is gebleven: Charles Darwin (1809-1882).
De titel van de aflevering luidt Charles Darwin — Kaplan desTeufels, een film van Elke Schmitz en Susanne Utzt. De documentaire zal worden uitgezonden op het formaat 16:9 en is voorzien van stereofonisch geluid.
Het zal duidelijk zijn dat in den beginne — toen zijn theorieën begonnen door te dringen in het streng gelovige Engeland van het Victoriaanse tijdperk — grote groepen zeer ongelukkig waren met de volgens hen opruiend-onwaarachtige beweringen, die twijfel zaaiden aan de Almachtige Schepper en de gevolgen van diens hemelse werken op de aardbol.
Toch slaagde de man erin langzaam maar zeker de algeheel rots van behoud binnen dat Anglicaanse christendom flink dooreen te schudden en veel godsdienstige waarden in ieder geval op te stoten in de vaart van onderwerpen voor ernstige twijfel(s). De belangrijkste oorzaak daarvoor lag in de verschijning van Darwins hoofdwerk The Origin of Species, voor het eerst uitgekomen in 1859.Darwin-jaar
Zo hier en daar merken we het al enkele maanden: het Darwin-jaar is in aantocht, al zou je op sommige momenten — als je niet beter wist — best willen geloven dat het in 2008 rees in volle hevigheid was uitgebroken. In sommige geledingen van ons bestaan is dat ook al wel het geval, maar dan houdt men zo'n jaar
aan andere data dan die welke liggen tussen de data 1 januari en 31 december.Zulks is legitiem, maar om in het kader van het doorgaans sterk dominerende ronde getallen-fetisjisme te blijven, mag het ware Darwin-jaar pas op 12 februari aanstaande losbarsten: dan is het exact tweehonderd jaar geleden dat de man werd als Shropshire-lad in de Engelse plaats Shrewsbury werd geboren.
De ultieme Darwin-biografie
Mochten degenen, die in ons taalgebied die drie kwatier durende aflevering van Terra X bekijken en geprikkeld raken meer over de mens Charles Darwin, diens persoonlijke ontwikkeling, zijn intiemere wel en wee uit te zoeken, dan is daar kortgeleden een prachtige extra mogelijkheid bijgekomen door de vooruitziende — en voor kwaliteit nimmer troebele — blik die een (van de) oudgediende(n) binnen uitgeverij Nieuw Amsterdam: de Nederlandse vertaling van de in 1991 voor het eerst in het Engels verschenen Darwin-biografie bij uitstek, geschreven door Adrian Desmond en James Moore.
Het spreekt vanzelf dat er nog altijd hele volksstammen zijn die vasthouden aan een volstrekt onrealistische visie op het ontstaan van de wereld en alles daarom heen: een schepping door één (non)entiteit, maar onder meer de zogeheten creationisten wijzen alles wat met de persoon Darwin en diens wetenschappelijk werk te maken heeft, categorisch van de hand. Een enkeling gaat daarbij zo ver dat hij de bewering doet dat Darwin op zijn sterfbed zijn hele evolutieleer zou hebben herroepen. De man was niet van die gedachte af te brengen, want hij had God gezien en dus moest iedereen beseffen dat God bestond.
Meer nog dan Karl Marx en Sigmund Freud heeft Charles Darwin gezorgd voor een andere kijk op het leven — weliswaar niet in filosofisch-maatschappelijke zin, zoals dat door de twee hiervoor genoemden werd bewerkstelligt, maar veeleer naar het levende wezen mens en zijn oorsprong.Hoewel de Victorianen — en daar maakte de jonge Darwin van lieverlee deel van uit — hun vast geloof beleden dat hen van dwalingen kon bevrijden en de dreigende gevaren geen directe twijfel konden verwekken, aangezien zij zich vast verankerd voelden in de rotsgrond der onsterfelijkheid [1], zijn er allengs meer twijfelaars gekomen, die deels — zij het spontaan dan wel na innerlijke gevechten — naar het Darwin-kamp zijn overgestapt. Deze geleerde kwam met veel tastbaars dat tevens controleerbaar was, hetgeen inzake van een geloof dat niet wordt ondersteund door een mogelijkheid tot — hoe oppervlakkig ook — naspeuringen op aannemelijkheid, nimmer het geval kan zijn
.Toch heeft die Charles Darwin menig hard gevecht moeten leveren om in bredere kring eerst klankborden en vervolgens adepten te vinden, alsmede de ondersteuging van mensen die inzagen welk groots werk hij had verricht. Maar die steun werd hem ook gegeven, zelfs als het om de publicatie van zijn (blijvende) standaardwerk The Origin of Species ging dat hij twee decennia lang had achtergehouden aangezien hij besefte tot welke stormen — niet alleen uit aarstconservatieve, christelijke hoek —dat zou kunnen leiden. Die twijfel van Darwin — die geen atheïst was, maar een agnost — ging zo ver dat hij af en toe vreesde voor anarchist te zullen worden aangezien, terwijl hij 'slechts' een liberale denker en onderzoeker was, hetgeen in die tijd van woelingen en regelrechte omwentelingen bepaald geen kleinigheid moet zijn geweest.
Goed hondertwintig bladzijden van het boek zijn gewijd aan het notenapparaat en zestien aan het Register. Alleen al daaruit blijkt dat de beide auteurs van deze veelzijdige levensbeschrijving meer hebben gedaan dan wat globale feiten verzamelen.
Er zullen zich de komende maanden ongetwijfeld nog voldoende gelegenheden voordien om nader op dat unieke boek, dan wel gedeelten ervan terug te komen.
[1] Deze begrippen zijn afkomstig uit het gedicht Last Lines van Darwins (tijdelijke) contemporain, de — eveneens in het Victoriaanse Engeland, in een domineesgezin levende — schrijfster Emily Brontë (1818-1848) in een bijdrage van donderdag 25 december, op onze zustersite Tempel der Letteren.Afbeeldingen
1. Charles Darwin als joch van zeven jaar
2. Darwin als jongeman.
3. Tekst op de titelpagina van een moderne editie van The Origin of Species.
4. Rug van het stofomslag van de Nederlandse versie van de Darwin-Biografie.
5. HMS Beagle, het schip waarmee Darwin zijn lange reis ondernam.
6. Charles Darwin als zestigjarige. Portret door Julia Margaret Cameron (1815-1879).
7. Voorzijde van het stofomslag van de Nederlandse uitgave van de Darwin-biografie.
8. Adrian Desmond samen met James Moore: de beide auteurs van de ultieme Darwin-Biografie.
__________
Adrian Desmond & James Moore: DARWIN — De Biografie. Vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk; 960 pag., gebonden, met stofomslag; met 42 foto's, verspreid over twee katerns in de tekst. Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, 2008
ISBN 978-90-468-0415-5
Geen opmerkingen:
Een reactie posten